Η θεσμοθέτηση προγραμμάτων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης διετούς διάρκειας, τα οποία θα οργανώνονται από τα , περιλαμβάνεται στο Ν. 4485/2017 παρ. 3, για την Ανώτατη Εκπαίδευση όπου αναφέρεται:

Κωνσταντίνος Αδριανουπολίτης Εκπαιδευτικός – Ερευνητής Αντιπρόεδρος Ε.Ε.Τ.Ε.Κ.

Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, η οποία εκδίδεται ύστερα από σύμφωνη γνώμη της Συγκλήτου του οικείου Ιδρύματος και γνώμη του Εθνικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης και Ανάπτυξης Ανθρωπίνου Δυναμικού (Ε.Σ.Ε.Κ.Α.Α.Δ.) και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, μπορεί να οργανώνονται στα Α.Ε.Ι. διετή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης για αποφοίτους των Επαγγελματικών Λυκείων (ΕΠΑ.Λ.), τα οποία παρέχουν διπλώματα επιπέδου 5 του Εθνικού και Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων.

Τα προγράμματα αυτά άρχισαν να εφαρμόζονται για πρώτη φορά το 2012 σε 10 πανεπιστήμια της Βρετανίας και σήμερα ο αριθμός αυτός αυξήθηκε σε 45, ενώ ο θεσμός επεκτείνεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Στη Γαλλία υπάρχει μακρά παράδοση προσόντων επιπέδου 5, τα οποία είναι ιδιαιτέρως δημοφιλή μεταξύ των εκπαιδευόμενων. Την τελευταία τριετία, οι αριθμοί των σπουδαστών που παρακολουθούν προγράμματα για την απόκτηση διπλώματος Ανώτατης Τεχνικής Σχολής (BTS) έχει αυξηθεί από
240.322 το ακαδημαϊκό έτος 2009/10 σε 245.750 το 2011/12.

Οι παρεχόμενοι τίτλοι (διπλώματα) Επαγγελματικής Εκπαίδευσης κατατάσσονται στο επίπεδο 5 του Ελληνικού (HQF) αλλά και Ευρωπαϊκού Πλαισίου προσόντων (EQF), οι οποίοι όμως δεν αντιστοιχούν σε προπτυχιακές σπουδές πρώτου επιπέδου (Bachelor).
Να υπενθυμίζουμε ότι το επίπεδο 4 ανήκει στην Ανώτερη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση και το επίπεδο 6 στην Ανώτατη Εκπαίδευση.
Τα περιεχόμενα των προγραμμάτων σπουδών, με βάση και τα διεθνώς ισχύοντα, διακρίνονται για την πολυμορφία τους, τις παρεχόμενες εξειδικευμένες γνώσεις – δεξιότητες οι οποίες προδιαγράφουν
«πιστοποιημένο τεχνικό υψηλής εξειδίκευσης».

Η αφανής δυναμική των προσόντων επιπέδου 5

Τα επίπεδα του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Επαγγελματικών Προσόντων (ΕΠΕΠ) περιγράφουν τι γνωρίζει, κατανοεί και μπορεί να κάνει εκπαιδευόμενος στο τέλος μιας μαθησιακής εμπειρίας.
Το επίπεδο 5 αποτελεί την πλέον σύνθετη βαθμίδα του ΕΠΕΠ, καθώς το φάσμα των μαθησιακών αποτελεσμάτων καλύπτει πολλαπλά υποσυστήματα. Παράλληλα, υποδηλώνει τον βαθμό διασύνδεσης μεταξύ επιμέρους τομέων του συστήματος Εκπαίδευσης και Κατάρτισης.

Ευρύ φάσμα, δυναμική παρουσία

Τα προσόντα που εντάσσονται στο επίπεδο 5 του ΕΠΕΠ έχουν μεγάλη ζήτηση μεταξύ των εκπαιδευόμενων, καθώς διανοίγουν προοπτικές σε πολλαπλά πεδία: άμεση απασχόληση, επαγγελματική εξέλιξη και περαιτέρω ευκαιρίες μάθησης. Παράλληλα, το επίπεδο 5 χαίρει μεγάλης εκτίμησης από τους εργοδότες, καθώς οδηγεί στην απόκτηση προηγμένων τεχνικών και διοικητικών δεξιοτήτων.

Μαθησιακά αποτελέσματα στο επίπεδο 5 του ΕΠΕΠ

Γνώσεις: Ολοκληρωμένες, εξειδικευμένες, αντικειμενικές και θεωρητικές γνώσεις σε πεδίο εργασίας ή σπουδής και επίγνωση των ορίων των γνώσεων αυτών
Δεξιότητες: Ευρύ φάσμα γνωστικών και πρακτικών δεξιοτήτων που απαιτούνται για την εξεύρεση δημιουργικών λύσεων σε αφηρημένα προβλήματα
Ικανότητες: Άσκηση διαχείρισης και επίβλεψης στο πλαίσιο δραστηριοτήτων εργασίας ή σπουδής όπου συμβαίνουν απρόβλεπτες αλλαγές, αξιολόγηση και ανάπτυξη της προσωπικής απόδοσης και της απόδοσης άλλων ατόμων.

Τα προσόντα επιπέδου 5 ικανοποιούν διάφορες ανάγκες και προκλήσεις που έχουν ανακύψει σε ευρωπαϊκό επίπεδο και συγκεκριμένα:

α) Σύμφωνα με την πρόγνωση δεξιοτήτων του Cedefop, (Μάρτιος 2014), υπάρχει αυξημένη ανάγκη για προηγμένες τεχνικές και διευθυντικές δεξιότητες. Αυτές είναι ακριβώς οι δεξιότητες που παρέχει στους εκπαιδευόμενους το επίπεδο 5 του ΕΠΕΠ.

β) Χάρη στον συνδυασμό πρακτικού προσανατολισμού και ευκαιριών μεταπήδησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, το επίπεδο 5 παρέχει περισσότερες επιλογές από ότι οι αποκλειστικά επαγγελματικές σπουδές.

γ) Παράλληλα, τα προσόντα επιπέδου 5 δείχνουν ότι η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση πρέπει να παρέχει προσόντα με αντίκρισμα στην αγορά εργασίας.

δ) Ενισχύεται περαιτέρω η διά βίου μάθηση, καθώς προσόντα επιπέδου 5 μπορούν να αποκτούν ενήλικες και όσοι προέρχονται από μη τυπικά περιβάλλοντα μάθησης.

ε) Σε πολλές χώρες, η πρόσβαση σε προγράμματα απόκτησης προσόντων επιπέδου 5 αποκτάται μέσω επικύρωσης εργασιακής εμπειρίας, και μη τυπικής/άτυπης μάθησης.

Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν οι διετείς δομές Επαγγελματικής Εκπαίδευσης είναι ένας σπουδαίος αναπτυσσόμενος θεσμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην Ελλάδα όπου εισάγεται ο θεσμός για πρώτη φορά τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά.

Η Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση, από την οποία προέρχονται ως επί το πλείστον οι εκπαιδευόμενοι του διετούς κύκλου εκπαίδευσης, υστερεί κατά πολύ στη χώρα μας, σε ότι αφορά το μαθητικό δυναμικό της, σε σχέση με το αντίστοιχο στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Τα ΙΕΚ οδηγούν και αυτά στο επίπεδο 5, αλλά ο αριθμός των καταρτιζόμενων σε αυτά παρουσιάζει διαχρονικά μεγάλες διακυμάνσεις και εξαρτάται κυρίως από τον αριθμό αποφοίτων ΓΕ.Λ. οι οποίοι αποτυγχάνουν στις πανελλαδικές εξετάσεις.
Τα ΙΕΚ δεν ανήκουν στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά στο σύστημα Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης, οι απόφοιτοι δεν έχουν τη δυνατότητα συνέχισης σπουδών και ο τίτλος τους (δίπλωμα) εκδίδεται μετά από εξετάσεις πιστοποίησης στον ΕΟΠΠΕΠ στις οποίες το ποσοστό επιτυχίας των εξεταζομένων είναι εξαιρετικά μικρό.

Το Μεταλυκειακό Έτος – Τάξη Μαθητείας των ΕΠΑ.Λ. οδηγεί επίσης στο επίπεδο 5, είναι νέος θεσμός, που εφαρμόζεται σταδιακά και δε μπορούμε να έχουμε σαφή εικόνα για τη μετεξέλιξή του.
Ο θεσμός αυτός είναι εκτός τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, δεν οδηγεί σε συνέχιση σπουδών και ο τίτλος τους (πτυχίο) εκδίδεται μετά από εξετάσεις πιστοποίησης στον ΕΟΠΠΕΠ.

Οι διετείς δομές στα ΑΕΙ (Προγράμματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης) είναι ο πολλά υποσχόμενος νέος θεσμός διότι:

1) Είναι δομές ενταγμένες στα ΑΕΙ και θα λειτουργούν υπό την ευθύνη τους.

2) Στους απόφοιτους παρέχεται δίπλωμα επιπέδου 5, χωρίς πιστοποίηση από τον ΕΟΠΠΕΠ

3) Είναι εξασφαλισμένη γενναία κοινοτική χρηματοδότηση, υπάρχει πληροφόρηση για 743 εκατομμύρια € για τις διετείς δομές, την Τάξη Μαθητείας των ΕΠΑ.Λ. και τη Μαθητεία των ΙΕΚ.

4) Καθιστά περισσότερο ελκυστικό το ΕΠΑ.Λ. και δίνει θετικές προοπτικές για αύξηση του μαθητικού τους δυναμικού.

5) Συνδέει , ως ένα σημείο, την Ανώτατη Εκπαίδευση με την αγορά εργασίας

Ο νέος αυτός θεσμός είναι προφανές ότι για να εδραιωθεί θα συναντήσει δυσκολίες διότι θα προσκρούσει σε κατεστημένες ιδεοληψίες, σε συντεχνιακά συμφέροντα, σε αρχική απαξίωση από τα πανεπιστήμια, στην ανελαστική γραφειοκρατία κ.λ.π.
Για να ελαχιστοποιηθούν οι αρχικές παρενέργειες είναι αναγκαίο, κατά τη γνώμη μας, το ΥΠΠΕΘ να ανακοινώσει σχέδιο εφαρμογής ώστε να καθοριστεί ο ζωτικός χώρος του νέου θεσμού, δίνοντας παράλληλα ξεκάθαρες απαντήσεις σε καίρια ερωτηματικά όπως:

• Οι διετείς αυτές δομές ανήκουν στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα και όχι στη Μεταδευτεροβάθμια Αρχική Κατάρτιση;

Η υπαγωγή των δομών αυτών στο τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα διαφαίνεται, χωρίς να ξεκαθαρίζεται, διότι από το Σ/Ν άρθρο 1, παρ. 3 του Ν. 4485/2017 όπου υπήρχε η διατύπωση «διετή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης» στον ψηφισθέντα νόμο η διατύπωση άλλαξε σε «διετή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης» δηλ. απαλείφθηκε η λέξη κατάρτιση.
• Πως θα γίνεται η συνέχιση σπουδών στα ιδρύματα για όσους θέλουν να συνεχίσουν σε προπτυχιακές σπουδές;
• Η αρχική δήλωση του υπουργού παιδείας ότι θα εισάγονται σε αυτές τις δομές οι απόφοιτοι των ΕΠΑ.Λ., άλλαξε.
Ο κ. Γαβρόγλου σε νεότερες ανακοινώσεις του αναφέρει ότι στις διετείς δομές θα γίνεται «προνομιακή» εισαγωγή των αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. και πρόσφατα με νεότερη δήλωση του Αν. Γ.Γ. του ΥΠΠΕΘ θα εισάγονται και οι απόφοιτοι ΙΕΚ….
Τι ακριβώς θα ισχύσει;
• Ποιο θα είναι το περιεχόμενο σπουδών και ποιοι οι διδάσκοντες;
• Θα υπάρξει κάπου είδους συνέργεια με τη Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση, δεδομένου ότι το επίπεδο 5 βρίσκεται μεταξύ Δευτεροβάθμιας και Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης;
• Οι δομές αυτές θα υποκαταστήσουν την ποσοστιαία εισαγωγή αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. στα ΤΕΙ;
Το θέμα αυτό έχει τεράστια σημασία για τα ΕΠΑ.Λ. και θα είναι ο σπουδιαότερος παράγων για την επιτυχία ή την αποτυχία του νέου θεσμού των διετών δομών.
Σημειώνουμε ότι, σήμερα οι απόφοιτοι των ΕΠΑ.Λ. εισάγονται με ειδικές πανελλαδικές εξετάσεις στα ΤΕΙ σε ποσοστό 20% και στα πανεπιστήμια σε ποσοστό 1%. Εάν τα ΤΕΙ μετεξελιχθούν σε πανεπιστήμια, όπως τα ΤΕΙ Αθήνας και Πειραιά, τότε το ποσοστό 20% που ισχύει σήμερα θα γίνει 1% ;;; Εάν συμβεί αυτό, τότε η προσφορά της «προνομιακής εισαγωγής» μοιάζει με εμπαιγμό, δεδομένου ότι οι διετείς κύκλοι σπουδών δεν είναι οι τακτικές προπτυχιακές σπουδές, και οι απόφοιτοι των ΕΠΑ.Λ. θα εισέρχονται ουσιαστικά σε ένα προθάλαμο της Ανώτατης Εκπαίδευσης.
Το ενδεχόμενο της μετατροπής του 20% σε 1% είναι πιθανό να πραγματοποιηθεί δεδομένου ότι τα ΤΕΙ προκειμένου να αποκτήσουν τον τρίτο κύκλο σπουδών και να γίνουν κανονικά πανεπιστήμια θα δεχθούν το 1%.

Το πρόβλημα της εισαγωγής αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είναι πρώτιστης σημασίας για ποσοτική και ποιοτική αναβάθμιση της Τεχνικής επαγγελματικής Εκπαίδευσης, την οποία η κυβέρνηση έχει θέσει σε προτεραιότητα.
Η ποιοτική αναβάθμιση των ΕΠΑ.Λ. συναρτάται με την ποσοτική αύξηση του μαθητικού τους δυναμικού, διότι θα εγγράφονται πλέον και μαθητές με καλύτερες σχολικές επιδόσεις.

Η συνέχιση των σπουδών μετά το ΕΠΑ.Λ. προς την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση είναι αναγκαία, σε πολλές περιπτώσεις, για λόγους επαγγελματικής ανέλιξης με εκπαίδευση και παρακολούθηση των επιστημονικών, τεχνολογικών και εργασιακών εξελίξεων και δεν αποσκοπεί σε επιπλέον γενικές – ακαδημαϊκές γνώσεις.

Η προπαιδεία και η πρακτική εφαρμογή που αποκτάται στην Δευτεροβάθμια Επαγγελματική Εκπαίδευση είναι μεγάλης αξίας προαπαιτούμενο για την επιτυχή πραγματοποίηση σπουδών σε αντίστοιχες ή συναφείς ειδικότητες της Ανώτατης Εκπαίδευσης. Δεν αρκεί μόνο η εντατική παρακολούθηση του φροντιστηρίου και η απομνημόνευση, φαινόμενα τα οποία μαστίζουν το Γενικό Λύκειο.

Όταν όμως, επειδή παρά την οικονομική κρίση, η ζήτηση για σπουδές στην Ανώτατη Εκπαίδευση παραμένει αμείωτη, είναι αναγκαίο να ανοίξει περισσότερο ο δρόμος για σπουδές των αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. σε ολόκληρη την Ανώτατη Εκπαίδευση.

• Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις του ΥΠΠΕΘ η εισαγωγή στα ΑΕΙ θα γίνεται από τους τελειόφοιτους του Λυκείου οι οποίοι έχουν αποκτήσει το εθνικό απολυτήριο.
Στις ανακοινώσεις του ΥΠΠΕΘ όταν αναφέρεται ο όρος Λύκειο εννοείται το Γενικό Λύκειο και όχι το Επαγγελματικό Λύκειο, το οποίο αναφέρεται ως
«Επαγγελματική Εκπαίδευση» και τελευταία αναφέρεται και ο όρος ΕΕΚ.
Η εννοιολογική αυτή σύγχυση οδηγεί συνειρμικά στο εσφαλμένο συμπέρασμα ότι το Επαγγελματικό Λύκειο αποτελεί μέρος της επαγγελματικής κατάρτισης και όχι της λυκειακής βαθμίδας, ενώ στην πραγματικότητα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο.
Το εσφαλμένο αυτό συμπέρασμα ενισχύεται και από το γεγονός ότι για πρώτη φορά οι αρμοδιότητες για τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση δεν ανατέθηκαν στο ίδιο πολιτικό πρόσωπο υπουργό ή υφυπουργό.
Εν πάσει περιπτώσει το ΥΠΠΕΘ οφείλει να ανακοινώσει πως θα γίνεται η εισαγωγή των αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. στα ΑΕΙ, διότι εκτός των άλλων αυτό σχετίζεται άμεσα και με την επιτυχία του θεσμού των διετών προγραμμάτων στα ΑΕΙ.
Όσο καθυστερεί η ανακοίνωση του τρόπου εισαγωγής των αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. στα ΑΕΙ, ενώ ο τρόπος εισαγωγής των αποφοίτων ΓΕ.Λ. έχει αποσαφηνισθεί, δημιουργούνται αμφιβολίες για την ευόδωση των προσπαθειών αναβάθμισης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και ενισχύεται η αντίληψη ότι τα παιδιά της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, τα παιδιά των λαϊκών οικογενειών, αντιμετωπίζονται και από αριστερή κυβέρνηση ως
«παιδιά ενός κατώτερου Θεού».
Πάντως οι μαθητές των ΕΠΑ.Λ., για λόγους ίσης μεταχείρισης και επειδή δεν είναι «παιδιά ενός κατώτερου θεού» το ΥΠΠΕΘ θα έπρεπε ήδη να έχει γνωστοποιήσει τον τρόπο εισαγωγής τους στα ΑΕΙ.
Επίσης το ΥΠΠΕΘ οφείλει άμεσα να δώσει πληροφορίες για τις διετείς δομές των ΑΕΙ, οι οποίες αφορούν άμεσα τους μαθητές των ΕΠΑ.Λ., προκειμένου να πείσει ότι διαθέτει στρατηγικό σχέδιο και ότι δε γίνονται όλα αυτά για να επιδοτηθούν έμμεσα τα ΑΕΙ καθόσον «είναι πολλά τα λεφτά».

Επειδή το πρόβλημα της εισαγωγής αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. στην Ανώτατη Εκπαίδευση είναι ακανθώδες και θα προσκρούσει σε κατεστημένες – συντηρητικές ιδεοληψίες, οι οποίες εμφυλοχωρούν και μέσα στο κυβερνών κόμμα, μία ρεαλιστική, κατά την άποψη μας εναλλακτική πρόταση θα μπορούσε να είναι:

Α. Καθιέρωση ποσοστού εισαγωγής αποφοίτων ΕΠΑ.Λ.15% σε όλη την Ανώτατη Εκπαίδευση.

Β. Κατάργηση κάθε είδους ποσοστού εισαγωγής και εισαγωγή ανάλογα με τον αριθμό των μορίων των υποψηφίων από ΓΕ.Λ. και ΕΠΑ.Λ., τηρουμένου του είδους εξετάσεων που ισχύει σήμερα.

Η τήρηση του σημερινού είδους εξετάσεων για κάθε λύκειο, σημαίνει σεβασμός προς τη διαφορετικότητα του κάθε σχολείου.

Η ισοτιμία των απολυτηρίων ΓΕ.Λ. και ΕΠΑ.Λ., η οποία έχει ορισθεί με νόμο, δε σημαίνει και ομοιογένεια των δύο σχολείων. Τα δύο λύκεια είναι διαφορετικά αλλά ισότιμα.

Στην περίπτωση συνολικής αλλαγής, στον ισχύοντα τρόπο εισαγωγής, λόγω Εθνικού Απολυτηρίου τότε θα χρειαστεί νέα πρόταση.

Τονίζουμε τέλος ότι, εάν δε ρυθμιστεί προηγουμένως, κατά τρόπο δίκαιο, η εισαγωγή των αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. στην Ανώτατη Εκπαίδευση τότε θα τεθεί σε δοκιμασία όλο το εγχείρημα για τις διετείς δομές και την αναβάθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης.
Ίδωμεν. Βιβλιογραφία:
1. CEDEFOP, Ενημερωτικό Σημείωμα, Ιούνιος 2014
2. Αριθμοί Κλειδιά της Εκπαίδευσης στην Ευρώπη 2009
3. Δομές των συστημάτων εκπαίδευσης και εισαγωγικής κατάρτισης Ευρυδίκη, Cedefop