Οι διακρίσεις στα σχολεία

Πόσο συχνά ακούγονται στα σχολεία σεξιστικά σχόλια, ομοφοβικοί ή τρανσφοβικοί χαρακτηρισμοί; Εκφράσεις τύπου “τι αδερφίστικα είναι αυτά” ή αρνητικά σχόλια για λιγότερο “ανδρικές” ή “γυναικείες” συμπεριφορές; Με το βλέμμα στραμμένο στα ζητήματα φύλου και σεξουαλικότητας μέσα στα ελληνικά σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, η Colour Youth – Κοινότητα LGBTQ παρουσίασε την πρώτη πανελλαδική έρευνα για το σχολικό κλίμα όπως το βιώνουν οι ΛΟΑΤΚ μαθητές και μαθήτριες (το αρκτικόλεξο προέρχεται από τις λέξεις Λεσβία, Ομοφυλόφιλος, Αμφιφυλόφιλος, Τρανς, Κουήρ). Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν δυστυχώς τη μεγάλη απόσταση που έχει να διανύσει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα προκειμένου να συμβάλει στην αντιμετώπιση κάθε είδους διακρίσεων, στερεοτυπικών αντιλήψεων και συμπεριφορών. Η έρευνα διήρκεσε περίπου δύο χρόνια, με δείγμα 3.747 ατόμων ηλικίας 13-20 ετών, εκ των οποίων τα 1.963 αυτοπροσδιορίζονται ως ΛΟAΤΚ.

Ομοφοβικά σχόλια

Δυστυχώς, οι αρνητικές αναφορές για τον μη ετεροφυλόφιλο σεξουαλικό προσανατολισμό είναι συχνές, με το 84,9% των ατόμων να αναφέρει πως όταν ακούν τη λέξη “γκέι” στο σχολείο, έχει πάντα αρνητικό πρόσημο. Πολύ συχνά και συχνά ακούν επίσης φράσεις “τι αδερφίστικα είναι αυτά” ή άλλες παρόμοιες προσβλητικές εκφράσεις όπως “αδερφή, πούστης, πουστάρας”. Ομοφοβικά σχόλια ακούγονται πάντως τόσο από τα παιδιά όσο και από εκπαιδευτικούς, σε μικρότερο ωστόσο βαθμό. Παρά το γεγονός ότι καθηγητές είναι αρκετές φορές παρόντες όταν ακούγονται τέτοιου είδους σχόλια, μία στις τρεις φορές δεν επεμβαίνουν (34,3%). Ακόμη χαμηλότερο είναι το ποσοστό των μαθητών που παρεμβαίνουν όταν ακούγονται ομοφοβικά σχόλια. Και όπως είναι αναμενόμενο, το 74,8% των ΛΟΑΤΚ εφήβων δηλώνουν ότι τα ομοφοβικά σχόλια τους ενοχλούν από αρκετά έως πάρα πολύ.

Η εμφάνιση στο στόχαστρο

Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά εκφράζουν εξωτερικά το φύλο τους (ντύσιμο και εμφάνιση) σχολιάζεται πολλές φορές αρνητικά από τους συμμαθητές τους. Το 96,0% δηλώνει ότι έχει ακούσει σχόλια για μαθητές που δε συμπεριφέρονται με αρκετά “αντρικό” τρόπο”, έστω και σπάνια. Το αντίστοιχο ποσοστό για άτομα που δεν συμμορφώνονται στην αναμενόμενη “γυναικεία συμπεριφορά” είναι 86,6%.

Τρανσφοβικά σχόλια

Από τα ελληνικά σχολεία δεν λείπουν ούτε τα τρανσφοβικά σχόλια, τα οποία παρατηρούνται πάντως σε μικρότερο βαθμό σε σχέση με τα σεξιστικά. Παρ’ όλα αυτά, το 74,7% των παιδιών δηλώνουν ότι ακούν αρνητικά σχόλια, έστω και σπάνια, με το 18,3% να δηλώνει ότι τα ακούει συχνά ή πολύ συχνά.

Σεξισμός

Σε μεγαλύτερη συχνότητα ωστόσο παρατηρούνται τα σεξιστικά σχόλια σε σχέση με τους όλους τους άλλους τύπους σχολίων. Είναι ενδεικτικό ότι το 91,8% των εφήβων που συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο ακούει πολύ συχνά και συχνά σεξιστικά σχόλια, με το 74,4% να δηλώνουν ότι τα σχόλια αυτά απευθύνονται κυρίως σε γυναίκες.

Ανασφάλεια

Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλοί ΛΟΑΤΚ έφηβοι δεν νιώθουν άνετα ή ασφάλεια στο σχολικό τους περιβάλλον. Προκειμένου να περάσουν απαρατήρητοι, συνολικά 220 άτομα δήλωσαν ότι έχουν καθυστερήσει να πάνε ή να φύγουν από το σχολείο ή να βγουν για διάλειμμα, ενώ πάνω από το 40% αποφεύγει τους χώρους του σχολείου ή τις σχολικές εκδηλώσεις. Την ίδια ώρα, 126 άτομα είπαν ότι έχουν χάσει από μία ημέρα έως μία εβδομάδα μαθημάτων επειδή ένιωθαν ότι το σχολείο δεν μπορεί να διασφαλίσει τη σωματική και ψυχική τους ακεραιότητα.

Παρενόχληση

Ανησυχητικά είναι και τα κρούσματα λεκτικής ή σωματικής παρενόχλησης σε σχέση με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, το φύλο και την έκφραση φύλου. Πάνω από 1 στα 3 παιδιά έχουν δεχτεί κάποιας μορφής λεκτική παρενόχληση (βρισιές, απειλές, χειρονομίες, εκφράσεις προσώπου, κοροϊδευτικές κινήσεις, γελάκια) και περίπου 1 στα 7 έχουν δεχτεί κάποιας μορφής σωματική παρενόχληση ή σωματική βία (σπρωξιές, σκουντήγματα, φτυσίματα, γροθιές, κλωτσιές). 1 στα 3 ΛΟΑΤΚ παιδιά δηλώνουν ότι έχουν δεχτεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο του σχολείου. Η παρενόχληση αυτή αφορά είτε σε σεξουαλικά σχόλια είτε σε αγγίγματα με ακατάλληλο τρόπο.

Είναι αποτελεσματική η αναφορά των περιστατικών;

Από το 53,4% των ατόμων που δήλωσαν ότι έχουν δεχθεί κάποιας μορφής βία ή παρενόχληση στο σχολείο, το 27,9% δηλώνει ότι δεν το έχει αναφέρει ποτέ στους καθηγητές, ενώ όσα παιδιά ανέφεραν το περιστατικό (25,4%) δηλώνουν ότι η αντιμετώπιση ήταν λίγο (30,8%) ή καθόλου (26,6%) αποτελεσματική.

Δράσεις ενάντια στις διακρίσεις

Στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα δεν περιλαμβάνεται μάθημα σεξουαλικής αγωγής, με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα μεγάλο κενό στην εκπαίδευση των παιδιών σε θέματα όπως οι ασφαλείς σεξουαλικές επαφές, η συναίνεση, οι σχέσεις και γενικότερα η ενημέρωσή τους πάνω σε θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας και έκφρασης φύλου. Την ίδια ώρα, είναι απαραίτητη η δημιουργία υποστηρικτικών δομών, όπου η συμβολή των ψυχολόγων και των κοινωνικών λειτουργών θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο σε κάθε είδους διακρίσεις μέσα στο σχολικό περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο, η Colour Youth προτείνει, μεταξύ άλλων, την ανάληψη δράσεων και πρωτοβουλιών όπως:

1. Την εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων για θέματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας και έκφρασης φύλου.

2. Την εισαγωγή του σχολικού μαθήματος της Σεξουαλικής Αγωγής.

3. Να ενταχθεί στα σχολικά εγχειρίδια περιεχόμενο το οποίο δεν θα επιτρέπει την προαγωγή στερεοτύπων και φοβικών αντιλήψεων σεξιστικού, ομοφοβικού, αμφιφοβικού και τρανσφοβικού χαρακτήρα.

4. Να δημιουργηθεί το κατάλληλο πλαίσιο ώστε τα τρανς και ίντερσεξ άτομα που φοιτούν στο σχολείο να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν το όνομα, το γένος και το ρουχισμό που επιθυμούν, ακόμα και όταν αυτά δεν βρίσκονται σε συμφωνία με τα στοιχεία που αναγράφονται στα επίσημα έγγραφά τους.

5. Να γίνονται παρεμβάσεις και στοχευμένες δράσεις από το υπουργείο Παιδείας για την αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού και βίας με την έμπρακτη συμμετοχή των εκπαιδευτικών, των μαθητών και των συλλόγων γονέων και κηδεμόνων.

6. Τη δημιουργία και ένταξη δομών υποστήριξης και συμβουλευτικής στα σχολεία.

Δείτε την έρευνα εδώ