Του Νίκου Τσούλια
Είναι αρκετές και σημαντικές οι αντιφάσεις των εκπαιδευτικών˙ άλλες είναι αυθεντικές και προέρχονται είτε από το επαγγελματικό στάτους και από την κουλτούρα των εκπαιδευτικών είτε από την ευρύτερη λειτουργία του σχολείου και της εκπαίδευσης και άλλες είναι μετασχηματισμένες κοινωνικές αντιθέσεις, που παίρνουν τη μορφή των αντιφάσεων γιατί μορφοποιούνται και εκφράζονται τελικά στην πράξη της εκπαίδευσης. Εν πρώτοις είναι το αξιακό πεδίο. Η Παιδαγωγική, οι Θεωρίες της εκπαίδευσης, οι Διακηρύξεις της ΟΥΝΕΣΚΟ, ο συνταγματικός χάρτης μας και η σχετική νομοθεσία στους βασικούς σκοπούς της προάγουν την αγωγή και τη διαμόρφωση ενός άρτιου και ενεργού πολίτη ως το πρώτο μέλημα της εκπαίδευσης. Όμως η κοινωνία, οι οικογένειες και οι μαθητές έχουν ως πρώτο θεμελιακό τους στόχο την επιτυχία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις ως αναγκαίο πρόκριση για μια επιτυχημένη οικονομικά επαγγελματική εξέλιξη. Αυτή η αντίθεση δεν είναι καθόλου ήσσονος σημασίας ούτε μπορεί να ισχυριστεί κανένας ότι υπηρετούνται ταυτόχρονα και οι δύο στόχοι, γιατί πολύ απλά η απτή πραγματικότητα έχει τη μονόδρομη κατεύθυνση της στενά χρησιμοθηρικής σχέσης των εκπαιδευόμενων με το σχολείο. Η φοβερή ανάπτυξη των φροντιστηρίων, που αποτελεί ένα «παράλληλο δίκτυο» δίπλα σε εκείνο της θεσμικής εκπαίδευσης, ακόμα και σε περίοδο σκληρής οικονομικής κρίσης, δεν αφήνει κανένα περιθώριο για την πραγματική κοινωνική βούληση. Ας δούμε όμως πιο απλές αντιφάσεις των εκπαιδευτικών, οι οποίες τους αφορούν άμεσα και μπορούν να αντιμετωπιστούν εντός της εκπαιδευτικής κοινότητας. Συχνά – πυκνά οι εκπαιδευτικοί παραπονούνται στις μεταξύ των κυρίως συζητήσεις ότι οι μαθητές έχουν πολλά κενά από την προηγούμενη φάση της εκπαίδευσής των. Αυτό προφανώς είναι σωστό. Αλλά δεν είναι καθόλου σωστή η περαιτέρω στάση μας ως εκπαιδευτικών. Γιατί, τι μπορεί να σημαίνει ότι για κάθε σχολική φάση ευθύνεται η προηγούμενη; Μπορούμε με μια διαπίστωση να αίρουμε τις δικές μας ευθύνες; Δηλαδή μια διαπίστωση που μπορεί να την κάνει δικαιολογημένα για τα κενά που έχουν μαθητές οι διάφοροι επαγγελματικοί χώροι: του μανάβη, του αγρότη, του περιπτερά κλπ θα την κάνουμε με την ίδια απορία και εμείς; Προφανώς οι γονείς για τα όποια κενά υπάρχουν στους μαθητές θεωρούν (πολύ δικαιολογημένα) ότι ευθύνονται οι εκπαιδευτικοί στο σύνολό τους και δεν τους ενδιαφέρει (λιγότερο δικαιολογημένα) για το εκάστοτε πεδίο αναφοράς (δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο). Επομένως εδώ επιζητείται η άρση ή έστω η άμβλυνση της έντασης αυτής της αντίφασης είτε με τη βοήθεια της πολιτείας είτε χωρίς αυτή. Ο εκπαιδευτικός δεν κρίνεται μόνο από τα ρεύματα των μαθητών που πάνε καλά αλλά και (κυρίως) από εκείνα που έχουν σοβαρά προβλήματα στην ομαλή εξέλιξή τους. Ένα άλλο σημείο αντίφασης είναι η παιδαγωγική αντιμετώπιση των μαθητών είτε στη γενική εκδοχή της είτε σε περιπτώσεις κρίσης. Εδώ το φάσμα των προσωπικών προσεγγίσεων ποικίλλει κατά πολύ και προφανώς συνδέεται με την κοσμοθεωρία και την ιδεολογία των εκπαιδευτικών, με την ήδη κατακτημένη επαγγελματική νοοτροπία τους αλλά ακόμα και με τον χαρακτήρα τους. Άλλοι είμαστε αυστηροί έως αυταρχικοί, άλλοι ελαστικοί έως πολύ χαλαροί, άλλοι μετριοπαθείς ή προβληματιζόμενοι. Η διαφοροποίηση δεν αφορά μόνο τα διάφορα πρόσωπα αλλά υπεισέρχεται και στη στάση και στη συμπεριφορά του ίδιου του προσώπου. Γιατί ποιος εκπαιδευτικός δεν έχει εκδηλώσει κάποιας μορφής έκρηξης μέσα στη σχολική αίθουσα ανατρέποντας την παιδαγωγική φυσιογνωμία του είτε όπως αυτός ο ίδιος την καλλιεργεί και την προσλαμβάνει είτε και κυρίως όπως την προσλαμβάνουν οι μαθητές του; Προφανώς όλα αυτά τα πολλαπλώς τεμνόμενα προβλήματα δεν επιλύονται με μια ενδεχόμενη ψηφοφορία στις Παιδαγωγικές Συνεδριάσεις, αλλά απαιτούν επιστημονική εμβάθυνση και κριτικό στοχασμό αφενός και προαγωγή του παιδαγωγικού διαλόγου είτε μεταξύ εκπαιδευτικών είτε μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών αφετέρου. Το τελευταίο σημείο αντίφασης είναι το πιο δύσκολο όχι στην αντιμετώπισή του αλλά στην παραδοχή του! Πρόκειται για τα λάθη, τις ελλείψεις και τις αδυναμίες που θα παρουσιάσει ο κάθε εκπαιδευτικός κατά την άσκηση του έργου του. Σε μια επαγγελματική διαδρομή 35 ετών σε έναν χώρο με πολλαπλές δυσκολίες και ακόμα με πιο πολλαπλές προκλήσεις – όπως είναι ο χώρος της εκπαίδευσης σε όλα τα στάδιά της – είναι αφελές να θεωρούμε ότι θα είμαστε απόλυτα άψογοι. Και επειδή το σημείο αυτό αφορά καθ’ εαυτό το πρόσωπο του εκπαιδευτικού, πρέπει να δίνουμε λύσεις˙ άλλως η εικόνα μας αμαυρώνεται φοβερά εύκολα. Η λύση έχει δύο φάσεις, την παραδοχή της υστέρησής μας και την προσπάθεια επίλυσής της. Το σημείο αυτό μπορεί να εμφανίζεται ως στοιχείο τρωτότητάς μας, αλλά παράλληλα αποτελεί πηγή διαρκούς βελτίωσής μας και «υπαρξιακής» ανησυχίας να προλαβαίνουμε τις όποιες επιμέρους πλευρές της ανεπάρκειάς μας. Οι αντιφάσεις και οι αντιθέσεις είναι μια πραγματικότητα στη λειτουργία των εκπαιδευτικών. Εκείνο που απαιτείται είναι να τις αναγνωρίζουμε και να προσπαθούμε να τις επιλύουμε ή να τις αντιμετωπίζουμε. Ούτως ή άλλως, το σχολείο δεν είναι μόνο η ροή της διδασκαλίας αλλά ένας πολυσύνθετος κοινωνικός και μορφωτικός θεσμός, και ως εκ τούτου γεννά πολλές προκλήσεις, εξωγενείς και ενδογενείς!anthologio.wordpress.com