Ένα δευτερόλεπτο μάς αλλάζει τον χρόνο, μάς οδηγεί στο νέο έτος, μάς μεγαλώνει θέλουμε δεν θέλουμε κατά μια χρονιά. Αυτό το δευτερόλεπτο είναι σαν όλα τα άλλα όμοιά του, όπως είναι όμοιες όλες οι σταγόνες του νερού. Αλλά τελικά δεν είναι όλα τα δευτερόλεπτα ίδια ούτε και οι σταγόνες του νερού φυσικά αφού η μια που ξεχειλίζει το ποτήρι έχει κάνει μια ανατροπή που δεν έκαναν οι άλλες.

Και δεν είναι όλα τα δευτερόλεπτα τα ίδια γιατί δεν έχουν το ίδιο περιεχόμενο, γιατί δεν περνούν από πάνω μας με τον ίδιο τρόπο. Τα δευτερόλεπτα είναι ίδια μόνο για το ρολόι και για τα κάθε λογής χρονόμετρα και για τις συμβατικές συνεννοήσεις των ανθρώπων. «Όσα δεν φέρνει ο χρόνος τα φέρνει η στιγμή», λέει η λαϊκή παροιμία. Το βλέπουμε και εμείς στην καθημερινή μας ζωή. Ο χρόνος που κάθε φορά βιώνουμε αφήνει διαφορετικά αποτυπώματα στη ζωή μας ανάλογα με τις ποικίλες κάθε φορά αντικειμενικές συνθήκες αλλά και με τη δική μας αυτοφυή ψυχική διάθεση.
Όσο τεμαχίζουμε το χρόνο με τις τεχνικές της επιστήμης και της τεχνολογίας με τα second και με τα microsecond, τόσο πιο γρήγορα τρέχει. Όσο πιο πολύ τον επιμερίζουμε στην καθημερινότητά μας, τόσο πιο πολύ περνάει σα νερό ορμητικό στο ρυάκι.

 

Όσο πιο πολύ κουβεντιάζουμε μαζί του ή ασχολούμαστε με αυτόν, τόσο πιο πολύ μάς καταδυναστεύει. Αν μπορούμε να «βλέπουμε» τη ζωή μας – την παρελθούσα μέσω της μνήμης και την μελλοντική μέσω της φαντασίας μας, έστω και αν δεν ξέρουμε την επόμενη στιγμή αν ζούμε – σαν μια ενότητα, ενιαία και αδιαίρετα, αν η σκέψη μας απλωνόταν κάθε στιγμή σε όλο το φάσμα της ύπαρξής μας, τότε θα είχαμε μια άλλη θεώρηση του χρόνου. Τότε ο χρόνος θα είχε μικρότερη αγχωτική επίδραση επί του εαυτού μας, τότε ο χρόνος θα είχε σχετική αξία όπως έχει και η άλλη δίδυμη όψη του, ο χώρος.

Ο χρόνος συναρτάται με την πολιτισμική μας κοσμοθεώρηση, με τη φιλοσοφία της ζωής μας. Άλλη άποψη είχαν για το χρόνο οι αγροτικές κοινωνίες, όπου ο χρόνος δεν έμπαινε έντονα στο ζύγι των ρολογιών, άλλη οι βιομηχανικές κοινωνίες, όπου ο χρόνος τυποποιήθηκε και απέκτησε μόνο μετρήσιμες όψεις και άλλη οι αναδυόμενες μεταβιομηχανικές κοινωνίες, όπου ο χρόνος συμπυκνώνεται πολύ έντονα με άγνωστες ακόμα τις σχεδόν δραματικά προδιαγραφόμενες επιπτώσεις του. Ακόμα και στην ίδια εποχή οι κατηγοριοποιήσεις της πρόσληψης και της βίωσης του χρόνου είναι πολλές και εξαρτώνται και από αντικειμενικά και από υποκειμενικά στοιχεία. Αρκεί να αναλογιστούμε το πόσο διαφορετικά ρέει ο χρόνος για έναν κάτοικο της πόλης που θα ζήσει για κάποιο διάστημα σε ένα χωριό και οι απασχολήσεις του πάρουν άλλα χαρακτηριστικά. Έτι περαιτέρω, η διαφοροποίηση του χρόνου στις διάφορες περιόδους της ανθρωπότητας βεβαίως συναρτάται και με το αξιακό πεδίο και με τις κρατούσες συλλογικές φαντασιώσεις και με τους οραματισμούς που αναπτύσσονται.

Ο χρόνος επηρεάζει πολύ την αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας και για τον Κόσμο. Μάς χρωματίζει το σκηνικό του χώρου, μάς διαστέλλει και μάς συστέλλει το χώρο. Αυτό συνιστά μια υποκειμενική πρόσληψη της πραγματικότητας, γιατί ο χώρος με το χρόνο είναι μια ενιαία «οντότητα», ο χωροχρόνος, μόνο που εμείς δεν μπορούμε να γευτούμε την ενότητα αυτή και την τέμνουμε στα δύο.

Αλλά η αδυναμία για μια ολιστική προσέγγισή μας για τη φύση του χρόνου έχει και άλλες όψεις. Όχι μόνο δεν μπορούμε να αντιληφτούμε την ενότητα του χωροχρόνου, αλλά δεν μπορούμε επιπλέον να ψηλαφίσουμε και τη σχετικότητά του. Θεωρούμε ότι ο χρόνος είναι ενιαίος για ολόκληρο το Σύμπαν. Αγνοούμε το γεγονός ότι το «τώρα» και το παρόν δεν υπάρχει στο Σύμπαν, ότι είναι μια υπόθεση αυτής της μικρής γωνιάς μας, ότι αυτό που παρατηρούμε και μπορούμε σε κάθε περίπτωση να παρατηρήσουμε στο Σύμπαν είναι το χθες και μάλιστα το πολύ μακρινό χθες. Πώς μπορείς όμως να κατανοήσεις ότι πηγαίνοντας όλο και πιο μακριά στο Σύμπαν, δηλαδή παρατηρώντας τα σημάδια του (τις ακτινοβολίες του), πηγαίνουμε όλο και πιο πίσω στο δικό μας παρελθόν. Πώς μπορείς να κατανοήσεις την ερευνητική προσπάθεια είτε με τη βοήθεια των τηλεσκοπίων – με τα οποία εισχωρούμε όλο και πιο μακριά στο Σύμπαν – είτε με τα πειράματα του τύπου CERN που οδηγούν στην παρατήρηση και στην ανασύσταση της πρώτης στιγμής, της απαρχής της ύλης και του χρόνου (!), ενώ ήδη αυτή η στιγμή (Big Bang) μάς έχει δημιουργήσει εδώ και δισεκατομμύρια έτη φωτός;

Ο χρόνος παίζει μαζί μας και παίζει φοβίζοντάς μας όσο τον μετράμε και τον ξαναμετράμε, όσο ανησυχούμε για το πέρασμά του, όσο κυνηγάμε τα σημάδια του – θέλουμε να έρχεται η Παρασκευή, οι γιορτές, οι διακοπές, να περνάνε οι χρονιές αλλά όχι και τα χρόνια -, όσο τον λογαριάζουμε στα σχέδιά μας, όσο δεν τον αφήνουμε ήσυχο να κυλάει έξω την υπαρξιακή μας αγωνία, όπως είναι έξω από τα όνειρά μας και από τις φαντασιώσεις μας.

Όμορφο και Δημιουργικό το Νέο Έτος