ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΟΥ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ SUMMERHILL
Δήμητρα Β. Μουσιώλη, LL.B, MSc
Δικηγόρος- Διαπιστευμένη Διαμεσολαβήτρια ΥΔΔΑΔ
Εξειδικευμένη στην Οικογενειακή Διαμεσολάβηση και στη Διαμεσολάβηση Ομοτίμων
Μέλος: FMC, NFM, FMA, College of Mediators στο Ηνωμένο Βασίλειο
Φτάνοντας ένα κρύο αλλά ηλιόλουστο χειμωνιάτικο πρωινό Παρασκευής στο Ipswich, από το σταθμό Stratford του Λονδίνου παίρνω το λεωφορείο για τη μικρή κωμόπολη του Leiston .
Κατεβαίνω από το λεωφορείο με τον αριθμό 64, ανηφορίζω τον Station Road με ένα καρδιοχτύπι και στρίβω στον μικρό δρόμο Westward Ho. Περπατώ για λίγα μέτρα. Κρυμμένη στις φυλλωσιές μια απλή και διακριτική επιγραφή από πολύχρωμα ψηφιδωτά με κάνει να σταματήσω για να πάρω μια βαθιά ανάσα. Είχα φτάσει. Ήμουν επιτέλους στο μέρος που τόσα είχα διαβάσει για αυτό και ακόμα περισσότερα είχα φανταστεί: ήμουν στο Σάμερχιλ (Summerhill) σε ένα από τα πρώτα δημοκρατικά σχολεία στον κόσμο που μετράει 96 ολόκληρα χρόνια μιας πολυτάραχης αλλά και τόσο εμπνευσμένης ζωής .
Ήταν η «Open Day» του σχολείου και στην είσοδό του, είχαμε συγκεντρωθεί άνθρωποι από όλες τις γωνιές του πλανήτη. Για μια μέρα λοιπόν θα είχαμε την ευκαιρία, να περάσουμε λίγες ώρες με τους “Σαμερχίλιανς” όπως τους αρέσει να αυτοαποκαλούνται. Με τα παιδιά δηλαδή και τους καθηγητές του Σάμερχιλ αλλά και με τη Zoe Readhead, την κόρη του Alexander Sutherland Neill, η οποία κράτησε ζωντανό το όνειρο που ο Σκωτσέζος πατέρας της, είχε για ένα σχολείο, που θα σέβεται την παιδική ηλικία και την προσωπικότητα του κάθε παιδιού.
“Η ανάγκη ενός παιδιού να είναι ευτυχισμένο θα πρέπει να είναι το πρώτο μέλημα σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα. Ένα σχολείο θα πρέπει να κρίνεται από τα πρόσωπα των μαθητών του και όχι από τις ακαδημαϊκές τους επιτυχίες.” Zoe Readhead
Oι ξεναγοί μας, δυο παιδιά συνηθισμένα από την κοσμοσυρροή που πάντα υπάρχει στο σχολείο τους αυτές τις ημέρες, μας υποδέχτηκαν φυσικά, λέγοντας απλά τα ονόματα τους.
Αφού φορέσαμε τις ταυτότητές μας και χωριστήκαμε σε δυο μεγάλες ομάδες ακολουθήσαμε τον Nemo, ένα 16χρονο παιδί από την Κίνα που είχε έρθει στο Σάμερχιλ πριν τέσσερα χρόνια, αφήνοντας πίσω του ένα σχολικό σύστημα που τον έπνιγε και μια οικογένεια, που ήταν πολύ επιφυλακτική απέναντι σε αυτήν του την επιλογή.
«Σκοπός ενός παιδιού είναι να ζήσει τη δική του ζωή. Όχι τη ζωή που οι αγχώδεις γονείς του πιστεύουν ότι θα έπρεπε να ζει ούτε μια ζωή σύμφωνα με το πρόγραμμα των εκπαιδευτών του οι οποίοι θεωρούν ότι ξέρουν καλύτερα.» A.S Neill.
Η πρώτη μας στάση ήταν το κτίριο όπου τα παιδιά αποκαλούν «Το Σπίτι». Είναι το μέρος όπου βρίσκονται οι κοιτώνες αλλά και ο διάσημος για τη δημοκρατική του χρήση χώρος των συνελεύσεων όπου με ισότιμη ψηφοφορία παιδιών και καθηγητών παίρνονται οι αποφάσεις για όλα τα ζητήματα του σχολείου.
«Θα επιστρέψουμε ξανά σε λίγο, για την κουβέντα σας με τη Zoe», μας ενημέρωσε ο Nemo. «Πάμε να σας δείξω και τους υπόλοιπους χώρους.»
Προσπερνώντας το «Σπίτι», η ματιά μου έπεσε σε ένα από τα πολλά δέντρα που υπάρχουν στην τεράστια αγροτική έκταση γύρω από το σχολείο. Τα παιδιά είχαν κατασκευάσει πάνω του ένα ξύλινο πλάτωμα και μια τρίχινη σκάλα κρεμόταν από ένα από τα κλαδιά του. Η Zoe δέχεται πάντα στις συνεντεύξεις της πολλές ερωτήσεις για το πόσο επικίνδυνο τελικά είναι παιδιά 5 ή 7 ή 10 χρόνων να ανεβαίνουν στα ψηλά κλαδιά των δέντρων χωρίς καμία επίβλεψη και καμία προστασία. Μέρος της φιλοσοφίας του Σάμμερχιλ είναι τα παιδιά να έχουν επαφή με τη φύση χωρίς απαγορεύσεις και να ρισκάρουν σωματικά μέσα από το παιχνίδι και την περιπέτεια, που η φαντασία τους κάθε φορά σκαρώνει.
«Εδώ είναι η Τάξη 1», μας λέει ο Nemo δείχνοντας μας ένα μικρό σπιτάκι. «Είναι για παιδιά από πέντε χρονών μέχρι και εννιά.»
Μπαίνουμε μέσα. Ο χώρος φιλικός, γεμάτος χρώματα, ζωγραφιές των μικρότερων μαθητών του σχολείου και βιβλία. Βγαίνουμε για να πάμε στο επόμενο σπιτάκι, που ήταν η Τάξη 2 και προοριζόταν για τα παιδιά από δέκα ετών μέχρι και δώδεκα.
Προσπερνάμε ένα τροχόσπιτο. «Είναι και αυτό κάποια αίθουσα», ρωτάει ένας από εμάς.
«Όχι, στα caravan μένουν οι καθηγητές» μας απαντά ο Nemo. «Όταν πρωτοέρχονται στο Σάμερχιλ οι καθηγητές, μένουν για κάποιο διάστημα μαζί μας στους κοιτώνες. Και ανέχονται φυσικά και τη φασαρία!», συμπληρώνει γελώντας. «Και όταν κάποιο από αυτά τα τροχόσπιτα αδειάσει έρχονται εδώ.»
Ξαφνιάζομαι. Από την απλότητα των πραγμάτων και των αναγκών. Από την έλλειψη οποιασδήποτε επιτήδευσης. Από την απλή χρηστική σημασία των κτιρίων εδώ στο Σάμερχιλ. Χωρίς φτιασίδια και περιττές πολυτέλειες.
Φτάνουμε στο εργαστήρι των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ένα κεφάλι ξεπροβάλλει από το παράθυρο. Είναι ο νεαρός καθηγητής τους που φορώντας ένα απλό μακό μπλουζάκι και με ατημέλητα τα μαλλιά του, μας ζητά συγγνώμη που δεν μπορούμε να μπούμε μέσα, γιατί τα παιδιά ήταν στη διαδικασία ενός νέου project και δεν ήθελε να διακόψει τη ροή τους. Ήταν πρόθυμος όμως να μας μιλήσει για τα επιτεύγματά τους, δηλώνοντάς μας με περηφάνια, ότι όλοι οι υπολογιστές που υπάρχουν στο σχολείο είναι φτιαγμένοι από τα ίδια τα παιδιά.
O Nemo βλέπει τον καθηγητή μουσικής να έρχεται και φωνάζοντας τον με το μικρό του όνομα μας ζητάει να τον ακολουθήσουμε. Μπαίνουμε σε ένα μικρό στούντιο με διάφορα μουσικά όργανα και με μηχανήματα ηχογράφησης.
«Για μένα ένα παιδί δε χρειάζεται να έχει ενδιαφέρον με ένα πράγμα για όλη του τη ζωή. Ένας μαθητής μπορεί να παθιαστεί με την κιθάρα για παράδειγμα για έξι μήνες και μετά απλά να σταματήσει να τον ενδιαφέρει. Αυτό είναι εντάξει με μένα. Το καταλαβαίνω και το δέχομαι», μας λέει ο καθηγητής της μουσικής που άφησε τη θέση που είχε σε ένα δημόσιο Βρετανικό σχολείο για να έρθει εδώ.
“Δεν μπορείτε να κάνετε τα παιδιά να μάθουν μουσική ή οτιδήποτε άλλο χωρίς να σε κάποιο βαθμό να τα μετατρέψετε σε υπάκουους ενήλικες. Τους φτιάχνετε αποδέκτες ενός status quo – κάτι πολύ βολικό για μια κοινωνία που χρειάζεται υπάκουος ανθρώπους να κάθονται στα θλιβερά γραφεία τους, να στέκονται μπροστά από μια ταμειακή μηχανή στα καταστήματα, να είναι κυνηγοί του τρένου των 8.30 – μια κοινωνία, με λίγα λόγια, που την κουβαλάει στους κουρασμένους ώμους του ο φοβισμένος άνθρωπος- ο φοβισμένος μέχρι θανάτου κομφορμιστής.” A.S. Neill.
Στο Σάμερχιλ η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού δε θα πρέπει να έχει ούτε έναν κόκκο εγωισμού, σκέφτομαι. Ξέρουν, ότι είναι εκεί για να προσφέρουν στα παιδιά ότι αυτά χρειάζονται και για όσο αυτά το χρειάζονται. Μπορεί η τάξη τους να είναι γεμάτη μια περίοδο του χρόνου και μια άλλη να αποτελείται από ένα μόνο παιδί. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις θα πρέπει να δέχονται τα πράγματα όπως έχουν και να προσαρμόζονται ανάλογα. Σε παλιότερη συνέντευξή της η Zoe είχε πει: «Όταν προσλαμβάνουμε έναν εκπαιδευτικό στο Σάμερχιλ στην ουσία προσλαμβάνουμε δύο ανθρώπους: τον άνθρωπο που θα μπορεί να κάνει σωστά τη δουλειά του και τον άνθρωπο που θα πρέπει να προσαρμοστεί στη φιλοσοφία μας και να γίνει κομμάτι της κοινότητας.»
Η λέξη «κοινότητα» στο Σάμερχιλ είναι μια λέξη, που θα την ακούσεις πολλές φορές στις κουβέντες τους. Νιώθουν ότι αποτελούν μια κοινωνία ανθρώπων, μια φυλή όπου όλοι σέβονται την ελευθερία και την αυτοδιάθεση του άλλου, αλλά ταυτόχρονα εργάζονται (κυριολεκτικά και μεταφορικά) ομαδικά ώστε η κοινωνία αυτή να μπορεί να συνυπάρχει αρμονικά.
Τις σκέψεις μου διακόπτει ο ήχος από ένα κουδούνι. Αυτός ο τόσο γνώριμος στα αυτιά μου σχολικός ήχος ακούστηκε τόσο περίεργα παράταιρος εδώ. Ξαφνιαζόμαστε όλοι και με απορία κοιτάζουμε το Nemo.
«Υπάρχει κουδούνι στο Σάμερχιλ;» τον ρωτάμε.
«Μα φυσικά! Πως θα ξέρουμε πότε ξεκινά και πότε τελειώνει ένα μάθημα; Βέβαια το αν θα πας στο μάθημα είναι άλλο ζήτημα… Κανείς δε σε αναγκάζει να το κάνεις. Δεν υπάρχουν απουσίες ούτε αναφορές από τους καθηγητές. Το τι μάθημα θα διαλέξεις και αν θα το παρακολουθήσεις είναι καθαρά δική σου απόφαση. »
“Πιστεύω ότι ο σκοπός της ζωής είναι να βρει ο καθένας την ευτυχία που σημαίνει να βρει αυτό που τον ενδιαφέρει. Η εκπαίδευση θα πρέπει να είναι η προετοιμασία για τη ζωή. Δεν πρέπει το παιδί να ταιριάξει στο σχολείο αλλά το σχολείο να ταιριάξει στο παιδί.”A.S Neill
Ο Nemo μας οδηγεί τώρα στο ξυλουργείο-σιδηρουργείο του σχολείου. Η μυρωδιά του ξύλου και της μπογιάς μας αγκαλιάζει ζεστά, διώχνοντας τον κρύο αέρα από πάνω μας. Ένας φανερά ευτυχισμένος άνθρωπος μας υποδέχεται και περιμένει υπομονετικά να μπούμε όλοι μέσα και να στριμωχτούμε ανάμεσα στις κατασκευές των παιδιών.
«Οποιαδήποτε ανάγκη παρουσιαστεί στους κοιτώνες ή στο σχολείο τα δημιουργούμε εδώ. Ο Max για παράδειγμα φτιάχνει ένα συρτάρι για το κομοδίνο του», μας λέει, δείχνοντας ένα 10χρονο παιδί στην άλλη γωνιά του ξυλουργείου. «Αν τα παιδιά θελήσουν να παίξουν με ένα επιτραπέζιο παιχνίδι ή να χρησιμοποιήσουν σπαθιά ή ασπίδες στις περιπέτειές τους απλά έρχονται εδώ και το φτιάχνουν», συμπληρώνει χαμογελαστά.
Έχοντας κάνει έναν κύκλο, επιστρέφουμε στο «Σπίτι» για την κουβέντα μας με τη Zoe και αποχαιρετούμε το Nemo, ο οποίος πρέπει να προετοιμαστεί για τη συνέλευση.
Ο χώρος της συνέλευσης είναι εξαιρετικά απλός, όπως απλή ήταν και η Zoe που μας υποδέχτηκε με τον άσπρο σκούφο της, το αντιανεμικό μπουφάν και τα κροκς της που είχαν πάνω τους ζωγραφισμένες φωτιές (μια εικόνα που ίσως θα σκανδάλιζε πολλές διευθύντριες και μαμάδες στα δικά μας σχολεία.)
Με χωρίς καμία επισημότητα στις κινήσεις της μας ζήτησε να καθίσουμε στο πάτωμα, για να αρχίσει η κουβέντα και οι ερωτήσεις μας για τη ζωή στο Σάμερχιλ. Κάθισε στα σκαλοπάτια που οδηγούσαν στον πάνω όροφο του σπιτιού, έχοντας δίπλα της δυο παιδιά που ήταν κι εκείνα έτοιμα να απαντήσουν στις απορίες μας.
H Zoe έζησε όλη σχεδόν τη ζωή της στο Σάμερχιλ. Εδώ γεννήθηκε, εδώ περπάτησε, εδώ έπαιζε και έτρωγε μαζί με τα άλλα παιδιά του σχολείου. Το 1985 ανέλαβε η ίδια από τη μητέρα της τα ηνία του σχολείου και πια διοικεί το Σάμερχιλ με την βοήθεια και των δικών της παιδιών, που όλα φοίτησαν εκεί.
Η Zoe είναι το μοναδικό παιδί του A.S.Neill και θυμάται τον πατέρα της ως έναν πολύ γλυκό άνθρωπο, που δεν την πίεσε ποτέ να είναι κάτι άλλο παρά ο εαυτός της, αφήνοντάς την να παίζει και να ζει ελεύθερα μέσα στην κοινότητα, που ο ίδιος είχε δημιουργήσει.
«Γιατί το σχολείο σας είναι τόσο διάσημο;» ρωτάει μια μεταπτυχιακή φοιτήτρια από τη Γαλλία.
«Γιατί, απλά αυτό που κάνουμε εδώ έχει αποτέλεσμα», απαντά αφοπλιστικά η Zoe.
«Πώς γίνεται να λειτουργεί ένα σχολείο 65-80 παιδιών χωρίς κανόνες; » έρχεται η επόμενη ερώτηση από μια Γερμανίδα δασκάλα.
«Αυτό είναι μια κλασική παρερμηνεία για το σχολείο», λέει η Zoe ήρεμα. «Σας πληροφορώ ότι το σχολείο μας έχει περίπου 200 κανόνες. Όλοι φτιαγμένοι και ψηφισμένοι όμως από τα παιδιά. Και τα πρόστιμα που επιβάλλονται σε όποιον τους παραβεί (όπως μικρά χρηματικά ποσά, απαγόρευση εξόδου το Σάββατο, στρώσιμο κρεβατιών για μια εβδομάδα κλπ) γίνονται αποδεκτά από τα παιδιά, γιατί τα θεωρούν δίκαια αφού εκείνα τα όρισαν. Η ελευθερία στο Σάμερχιλ έχει να κάνει με την προσωπική αυτοδιάθεση. Ο καθένας μπορεί να αποφασίσει για παράδειγμα τι ρούχα θα φορέσει, αν θα παρακολουθήσει κάποιο μάθημα, αν θα παίζει όλη την ημέρα ή αν θα παρευρεθεί ή όχι στη συνέλευση. Όμως δεν έχει δικαίωμα να καταπατά την ελευθερία του άλλου. Αν για παράδειγμα, κάποιο παιδί παρακολουθεί ένα μάθημα και δημιουργεί προβλήματα μέσα στην τάξη, θα του ζητηθεί να φύγει από την αίθουσα, γιατί η συμπεριφορά του εμποδίζει την ελευθερία του άλλου να παρακολουθήσει το μάθημα. »
«Είναι δυνατόν ένα παιδί να αποφοιτήσει από το Σάμερχιλ χωρίς να έχει παρακολουθήσει ούτε ένα μάθημα; Χωρίς να ξέρει καν να διαβάζει ή να γράφει;» γίνεται η επόμενη ερώτηση στο κορίτσι που κάθεται δίπλα στη Zoe.
«Ναι, έχει το δικαίωμα να το κάνει. Και μπορεί στις πρώτες δεκαετίες ύπαρξης του Σάμερχιλ να υπήρχαν παιδιά, που να μην πάτησαν ποτέ το πόδι τους σε ένα μάθημα. τώρα πια όμως αυτό δεν γίνεται σχεδόν ποτέ», μας λέει γελώντας. «Όταν πρωτοήρθα εδώ, για έναν ολόκληρο χρόνο αρνιόμουν οτιδήποτε είχε σχέση με μαθήματα. Ήταν η πρώτη φορά στη ζωή μου, που μπορούσα απλά να είμαι εγώ και ο εαυτός μου. Με τον καιρό όμως ξεκίνησα να ψάχνω τι μου αρέσει μέσα από εργαστήρια (όπως η ζωγραφική, η μουσική, οι κατασκευές , η μαγειρική) και σιγά σιγά άρχισα να έχω την ανάγκη να μαθαίνω και να γεμίζω αλλιώς πια το χρόνο μου.
Υπάρχουν παιδιά που μέσα σε 2-3 χρόνια κατάφεραν να δώσουν με επιτυχία τις εξετάσεις εισαγωγής τους σε κάποιο κολλέγιο ή πανεπιστήμιο (General Certificate of Secondary Education – GCSE) χωρίς να έχουν παρακολουθήσει ένα εντατικό πρόγραμμα μαθημάτων όσα χρόνια ήταν εδώ. Ο καθένας μας έχει το δικό του βηματισμό μάθησης και το Σάμερχιλ μας επιτρέπει να τον βρούμε, χωρίς να υπάρχει η απαίτηση να μάθεις συγκεκριμένα πράγματα σε συγκεκριμένη ηλικία.»
“Το να μαθαίνεις για μένα είναι δευτερεύων. Αυτό που έχει πρωτεύουσα σημασία είναι να μάθεις να ζεις.” A.S.Neill
Σιγά σιγά, ο χώρος όπου βρισκόμαστε αρχίζει να γεμίζει από τα παιδιά του σχολείου και τους καθηγητές τους. Είναι η στιγμή της συνέλευσης, όπου θα συζητηθούν τα θέματα που η κοινότητα χρειάζεται να επιλύσει. Πρόεδρος (chairman) είναι ένα 15χρονο παιδί που εκλέχθηκε για τη σημερινή συνεδρία. Δίπλα του ο καθηγητής της πληροφορικής, που είχαμε πρωτύτερα γνωρίσει, κρατάει τα πρακτικά και γράφει σε μια λίστα τα ονόματα των παιδιών, που θέλουν να πάρουν το λόγο στη συνέλευση. Τον λόγο παίρνει ο πρόεδρος, που διαβάζει τα πρόστιμα που έχουν δοθεί από τους υπεύθυνους προστίμων (fines officers) στα παιδιά, που δε συμπεριφέρθηκαν σύμφωνα με τους κανονισμούς.
Στη συνέχεια δίνεται η άδεια στο πρώτο παιδί, που έχει καταχωρηθεί στη λίστα να μιλήσει και ψηφίζεται το αίτημα του με ανάταση του χεριού για όσους είναι υπέρ, κατά ή δε συμφωνούν με κανένα από τα δυο. Η ψήφος είναι φανερή και ίσης αξίας, ανεξάρτητα από το αν είσαι ο διευθυντής ή ο καθηγητής ή ο πιο μικρός μαθητής του σχολείου. Είναι ξεκάθαρο ότι η αρχή “τα παιδιά πρέπει να φαίνονται αλλά να μην ακούγονται” βρίσκει την απόλυτη αμφισβήτηση και κατάργησή της σε αυτήν την κοινωνία των ανθρώπων.
Τα παιδιά περιμένουν υπομονετικά τη σειρά τους να μιλήσουν, όταν τους δοθεί η άδεια από τον πρόεδρο και δηλώνουν την επιθυμία τους με σταθερή φωνή και με μια φυσική αυτοπεποίθηση.
Τα θέματα της συνέλευσης μπορεί να αφορούν από την αγορά υλικών για τα τεχνικά εργαστήρια για παράδειγμα μέχρι την απόφαση για ένα φεστιβάλ μουσικής πριν τις διακοπές τους. Όταν υπάρχει κάποια σύγκρουση μεταξύ τους τα παιδιά έχουν τρεις επιλογές: είτε προσπαθούν να λύσουν το πρόβλημα μόνοι τους , είτε απευθύνονται στον «ombudsman», έναν παλιότερο μαθητή του σχολείου εκλεγμένο να ακούει τις δυο πλευρές και να δίνει αρχικά προειδοποίηση για κύρωση. Αν η υπόθεση είναι πιο σοβαρή αναλαμβάνει το ρόλο του διαμεσολαβητή βοηθώντας τα μέρη να φτάσουν σε μια κοινή απόφαση. Αν τα μέρη όμως δε μπορούν να λύσουν τη διαφορά τους ούτε με αυτόν τον τρόπο η υπόθεση παραπέμπεται στη συνέλευση για να αποφασίσει όλη η κοινότητα για την τύχη της.
Για οποιαδήποτε απόφαση προκύψει από τη συνέλευση τα εμπλεκόμενα μέρη έχουν δικαίωμα να ασκήσουν έφεση για να επανεξεταστεί η υπόθεση με τη βοήθεια και των υπεύθυνων έρευνας (investigator officers.)
«Η διαδικασία της συνέλευσης ωριμάζει τα παιδιά περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη συνθήκη» μας λέει η Zoe μετά το τέλος της. «Τα παιδιά μαθαίνουν να ακούν και να καταλαβαίνουν ποια είναι τα όρια τους και πως επηρεάζεται η ζωή των άλλων όταν αυτά παραβιαστούν. Κάτι που κανείς δεν μαθαίνει στη μαθητική του ζωή ,αλλά και αργότερα, είναι να αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεών του. Και αυτή η αρχή εφαρμόζεται απόλυτα εδώ. Είσαι υπόλογος στην κοινότητα και κρίνεσαι από τους συνομηλίκους σου, που έχουν περάσει και οι ίδιοι από τη διαδικασία κρίσης και για αυτό είναι δίκαιοι, όταν θα προτείνουν κάποιο πρόστιμο. »
«Υπάρχει κάποιος σύμβουλος ή ψυχολόγος που να βοηθάει κυρίως τα παιδιά που παρουσιάζουν κάποιες δυσλειτουργίες;» ρωτάει ένας γονιός από το γκρουπ.
«Δυσλειτουργίες;» ρωτάει η Zoe.
«Ναι, παιδιά με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής για παράδειγμα (ΔΕΠ-Υ). »
«Κοιτάξτε γύρω σας» του απαντά. «Πιστεύετε πραγματικά ότι σε ένα τέτοιο περιβάλλον όπου τα παιδιά μπορούν να τρέξουν, να παίξουν και να κινηθούν όπως εκείνα θέλουν μπορεί να υπάρχουν τέτοια συμπτώματα; Πιστεύω ότι τέτοιου είδους “δυσλειτουργίες”, όπως τις αποκαλείτε, δημιουργούνται καθαρά από το περιβάλλον, που εμείς οι μεγάλοι φτιάχνουμε γύρω από το παιδί, όταν το αναγκάζουμε να κάθεται ακίνητο για μια ώρα σε μια καρέκλα με απόλυτα στραμμένη την προσοχή του σε έναν δάσκαλο, που μιλάει συνεχώς και με δυνατότητα ενός 10λεπτου διαλείμματος. Κι αν ακόμα όμως ένα παιδί κουβαλάει ως ετικέτα του αυτή τη διάγνωση, δε θα ευνοηθεί από την κοινότητα αν δε συμπεριφέρεται καλά. Δεν αναλύουμε τα πράγματα μέσα από ατέρμονες συζητήσεις και ερωτήματα που προκαλούν ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση. Αν κάνεις φασαρία εν ώρα κοινής ησυχίας ή ζωγραφίζεις σε χώρους που δεν επιτρέπεται, θα σου επιβληθεί πρόστιμο είτε έχεις ΔΕΠ-Υ είτε όχι. »
“Δύσκολο παιδί είναι το δυστυχισμένο παιδί . Που μέσα του βρίσκεται σε πόλεμο και γι αυτό είναι σε πόλεμο και με τον έξω κόσμο.” A.S Neill
Είχε έρθει πια η ώρα να φύγουμε. Το κεφάλι μου γεμάτο σκέψεις από όσα είδα και άκουσα, που όμως δε θα τις μοιραστώ όλες μαζί σας, γιατί πραγματικά θέλω να σας μεταφέρω όσο πιο αντικειμενικά μπορώ αυτό που κατέγραψα σήμερα εδώ ώστε να καταλήξετε στα δικά σας συμπεράσματα. Αυτό που θέλω να μοιραστώ όμως, είναι η αίσθησή μου ότι τίποτα στο Σάμερχιλ δε γίνεται επιτηδευμένα. Όλα είναι σε μια φυσική ροή που απλά ακολουθείται χωρίς πολλές εξηγήσεις και προβληματισμούς. Εδώ δε θα συναντήσετε πολυτελείς εγκαταστάσεις, καλοντυμένους καθηγητές ούτε μεγαλεπήβολους στόχους που πρέπει να κατακτηθούν από το πρόγραμμα του σχολείου. Δεν υπάρχουν φιλοδοξίες εδώ…
Επίσης αν και περίμενα να συναντήσω μια ανεξέλεγκτη κατάσταση η αλήθεια είναι ότι δεν είδα παιδιά να κρέμονται από τα δέντρα και να τρέχουν ουρλιάζοντας. Δεν είδα ένα κτίριο βρώμικο και ακατάστατο. Όπως δεν είδα βέβαια και εγκαταστάσεις που θα μπορούσε κανείς να ζηλέψει και να τον κάνουν να θέλει να έρθει να διδάξει εδώ ή να στείλει το παιδί του για να ζήσει για πέντε και έξι και δέκα χρόνια.
Εδώ οι συνθήκες είναι πολύ συγκεκριμένες και όποιο πρόβλημα προκύψει, αντιμετωπίζεται από τα ίδια τα παιδιά και τους καθηγητές τους. “They just roll up their sleeves and deal with everything that arises.”
Δε θα δεις ποτέ σε καμία εφημερίδα ή ηλεκτρονικό μέσο κάποια διαφήμιση για το Σάμερχιλ. Το σχολείο δεν ενδιαφέρεται να ψάξει για πελάτες . Θέλουν όσοι έρχονται εδώ να το έχουν βρει μόνοι τους μέσα από μια προσωπική ανάγκη και μια ώριμη αναζήτηση.
Εξάλλου, έχουν πολεμηθεί τόσο πολύ από το Βρετανικό υπουργείο παιδείας με αλλεπάλληλες επιθεωρήσεις και αναφορές-καταπέλτες από τα αρμόδια όργανα (με αποκορύφωμα έναν δικαστικό αγώνα που κέρδισαν το 1999), που δεν έχουν καθόλου χρόνο και διάθεση να πείσουν κανέναν για τίποτα.
Έχουν καταφέρει πια να μετράνε σχεδόν 100 χρόνια ζωής και αυτό το οφείλουν στην πεισματική τους απόφαση να παραμείνουν ανεξάρτητοι από κάθε κυβερνητική παρέμβαση.
«Τα δίδακτρα που πια οι γονείς χρειάζεται να πληρώσουν ήταν αναγκαίο κακό για την επιβίωσή μας», μας είπε η Zoe. «Δεν υπήρχε καμία περίπτωση η Βρετανική κυβέρνηση να μας στηρίξει οικονομικά, αλλά και να το έκανε δε θα το δεχόμασταν. Θέλαμε να έχουμε εμείς τον πρώτο λόγο στη διοίκηση του σχολείου, χωρίς να αναγκαζόμαστε να κάνουμε υποχωρήσεις στις όποιες κυβερνητικές παρεμβάσεις. »
Η μεγάλη πολεμική που δέχεται το σχολείο, είναι ότι πρώτον δεν έχει τις υποδομές και το προσωπικό να ανταποκριθεί σε μια υψηλού επιπέδου εκπαίδευση και δεύτερον ότι δεν προετοιμάζει τα παιδιά να βγουν στην πραγματική ζωή με τα εφόδια που αυτή απαιτεί (ένα πτυχίο δηλαδή). Και ναι, πολλοί μαθητές που αποφοίτησαν από εδώ (κυρίως τις δεκαετίες ’50, ’60 και ’70) έχουν δηλώσει ότι θα ήθελαν να είχαν αξιοποιήσει καλύτερα τα χρόνια στο Σάμερχιλ και να μην αναγκάζονταν αργότερα να ξανασπουδάσουν για να αποκτήσουν δικαίωμα εισαγωγής σε ένα κολλέγιο. Από την άλλη όμως το ίδιο το σχολείο έχοντας αντιληφθεί ότι πρέπει και το ίδιο να προσαρμοστεί στα νέα κοινωνικά δεδομένα, παρέχει τα τελευταία χρόνια τη δυνατότητα συμμετοχής στις εθνικές εξετάσεις με υψηλά μάλιστα ποσοστά επιτυχίας.
“Προτιμώ το Σάμερχιλ να δημιουργήσει έναν ευτυχισμένο οδοκαθαριστή παρά έναν νευρωτικό Πρωθυπουργό.” A.S.Neill
Σοκαριστικό ή μη, επαναστατικό ή όχι, ένα είναι το σίγουρο για το Σάμερχιλ: προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο εκπαίδευσης, που σίγουρα δεν ταιριάζει σε όλους, αλλά που θα πρέπει όσοι είναι εκπαιδευτικοί με κάποιον τρόπο να τον γνωρίσουν και να προβληματιστούν σχετικά με αυτόν. Γιατί αν μη τι άλλο είναι πραγματική εμπειρία η κάθε σου μέρα ως καθηγητής, να είναι πάντα διαφορετική από την άλλη, να πρέπει να προσαρμόζεις τη διδασκαλία σου στην ανάγκη κάθε παιδιού αντί να παπαγαλίζεις το ίδιο και το ίδιο κάθε σχολική χρονιά και να μην πιστεύεις ότι είσαι η αυθεντία, αλλά να έχεις τόσο ανοικτό πνεύμα που να δέχεσαι την αμφισβήτηση του 10χρονου ως φυσική διαδικασία της μάθησης.
Το Σάμερχιλ δημιουργεί τη συνθήκη αυτή, όπου τα παιδιά μπορούν να ζουν την παιδική τους ηλικία και όταν ενηλικιωθούν να αποφασίσουν για το μέλλον τους. Ίσως έτσι πολλοί από εμάς θα γλυτώναμε το ξόδεμα μας ως ενήλικες σε δουλειές που δε μας έκαναν ποτέ ευτυχισμένους, για να καταλήξουμε κάποιοι (οι πιο τυχεροί) να επιστρέψουμε σε αυτά που ως παιδιά ονειρευτήκαμε.
Το Σάμερχιλ δίνοντας ελευθερία στα παιδιά, τα κάνει να μη φοβούνται. Ρισκάρουν, εκφράζουν τα θέλω τους, αποφασίζουν για την κοινότητα τους, βάζουν από μόνα τους τα όριά τους. Για εκείνα το να εμφανιστούν μπροστά στη Bασίλισσα ή να μιλήσουν με κάποιον επίσημο, είναι το ίδιο όπως αν μιλούσαν σε έναν συνομήλικο τους. Τα αξιώματα στο Σάμερχιλ έχουν καθαιρεθεί από τον ίδιο τον δημιουργό του, τον A.S. Neill, ο οποίος (αν και συγκαταλέγεται στις 12 μεγαλύτερες προσωπικότητες που επηρέασαν την εκπαίδευση στην Αγγλία την τελευταία χιλιετία και έχει τιμηθεί στη διάρκεια τις ζωής του με πολλές πανεπιστημιακές διακρίσεις) δε θεώρησε ποτέ τον εαυτό του ηγέτη.
Ήταν απλά ο άνθρωπος που προστάτευσε τα δικαιώματα των παιδιών και γέννησε ένα όραμα…
Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το σχολείο
Ακολουθείστε το iPaidia στο Google News