Ο άνθρωπος είναι μια επιθυμία που υπηρετείται από μια νοημοσύνη»

Ζακ Ρανσιέρ

Τη Δευτέρα 1/9 ξεκίνησε τυπικά η νέα σχολική χρονιά. Παραμένει άγνωστο το πώς θα καλυφθούν οι τεράστιες ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, καθώς για μια ακόμη φορά η κυβέρνηση δεν πραγματοποίησε κανέναν μόνιμο διορισμό. Δεν τηρήθηκε ούτε η αρχική μνημονιακή δέσμευση για μία πρόσληψη για κάθε πέντε αποχωρήσεις, ούτε καν η μεταγενέστερη του Μεσοπρόθεσμου για μία πρόσληψη για κάθε δέκα αποχωρήσεις. Η καταστροφή ολοκληρώνεται με τα νέα πυκνότερα εξεταστικά πλέγματα που εφαρμόζονται ήδη στο Λύκειο, το οποίο μετατρέπεται σε καθολικό εξεταστικό κέντρο και μετατρέπει τα παιδιά σε θηρευτές βαθμών. Δεκάδες χιλιάδες μαθητές, που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα, θα εγκαταλείψουν το σχολείο.

Τα σημάδια είναι ανησυχητικά. Ό,τι απέμεινε όρθιο αποσαθρώνεται από την εισβολή ενός ύπουλου ρεύματος νεοδεξιάς ιδεολογίας που βρίσκεται ήδη εντός των πυλών. Η αξιολόγηση, μια αποκλειστικά επιχειρηματική, λογιστική δραστηριότητα στοχεύει πρωτίστως στη διάλυση των συλλογικών οργάνων διοίκησης των σχολείων και την αντικατάστασή τους από τον παντοδύναμο διευθυντή-manager των άβουλων και φοβισμένων εκπαιδευτικών που θα ανταγωνίζονται ατομικά για την εύνοιά του.

Η πλήρης εφαρμογή αυτών των αντιδραστικών νομοθετημάτων θα οδηγήσει τις σχολικές μονάδες σε συρρίκνωση μέχρι το τελικό κλείσιμο πολλών από αυτές, τους δε εκπαιδευτικούς σε μισθολογική καθήλωση, υποχρεωτικές μετακινήσεις, μετατάξεις και διαθεσιμότητες μέχρι την τελική απόλυσή τους. Στον τόπο μας, επί δεκαετίες, οι αγώνες και ο προβληματισμός για το νόημα και το περιεχόμενο της παιδείας παρήγαγαν μερικά από τα πιο προκλητικά κοινωνικά και πολιτικά ερωτήματα, ενώ ταυτόχρονα υπερασπίζονταν με πάθος την ίδια τη δημοκρατία.

Ο Ζακ Ρανσιέρ, ο σύγχρονος Γάλλος στοχαστής, στο βιβλίο του “Ο αδαής δάσκαλος – Πέντε μαθήματα πνευματικής χειραφέτησης”, πρότεινε, πριν από λίγα χρόνια, μια ριζοσπαστική αναδιατύπωση των όρων εξασφάλισης της ισότητας, αλλά και της ελευθερίας. Εκεί υποστηρίζει ότι «καμία μεταρρύθμιση, κανένα κόμμα, καμία κυβέρνηση, κανένας στρατός, κανένα σχολείο και κανένας θεσμός δεν πρόκειται να λύσει το εκπαιδευτικό πρόβλημα». Είναι αδύνατο, εξηγεί, να σταματήσει αυτός ο φαύλος κύκλος μεταξύ άγνοιας και επιστήμης, παιδαγωγικής πρακτικής και διδακτικής μεθόδου, αν όλες οι λύσεις προέρχονται μέσα από αυτόν τον ίδιο κύκλο. Ο δάσκαλος, επιμένει ο Ρανσιέρ, πρέπει κυρίως να μεσολαβεί ώστε να προκαλέσει την πνευματική χειραφέτηση του μαθητή. Αλλιώς η εκπαιδευτική σχέση παραμένει σχέση χειραγώγησης. Το ζητούμενο της εκπαίδευσης και ταυτόχρονα η θεμελιώδης προϋπόθεσή της είναι η ισότητα, ενώ το αποτέλεσμά της είναι η πνευματική χειραφέτηση. Η ανισότητα, ισχυρίζεται, είναι ένα «αρχέγονο πάθος, είναι ο φόβος της ισότητας, η τεμπελιά μπροστά σε ένα αέναο έργο που η ισότητα απαιτεί, ο φόβος μπροστά σε αυτό που το έλλογο ον οφείλει στον εαυτό του».

Στη βάση του κοινωνικού παραλογισμού της ανισότητας -που τόσο εύκολα έχουμε αποδεχτεί- ακμάζουν οι ιεραρχίες, οι κυρίαρχοι και οι υποτελείς, οι διευθύνοντες και οι διευθυνόμενοι, ανθούν πολιτικοί μύθοι βασισμένοι στην ανισότητα. Τα τελευταία χρόνια, για να εξυπηρετηθεί αυτή η πολιτική επιλογή, το σύνολο των εκπαιδευτικών έχει στοχοποιηθεί εσκεμμένα και έχει χρεωθεί ολοκληρωτικά το βάρος της απαξίωσης του σχολείου. Και τούτο επειδή δεν θέλαμε οι µαθητές µας να είναι οι επόµενοι άνεργοι, οι επόµενοι µετανάστες, οι επόµενοι άστεγοι και πεινασµένοι. Δεν θέλαμε να γίνουμε οι «τεχνικοί της εξουσίας», οι πρόθυμοι μεσάζοντες της καταστροφής της μορφωτικής προοπτικής των επόμενων γενεών. Θέλαμε να είμαστε «δημόσιοι διανοούμενοι», με την έννοια που έδινε στον όρο ο Πάουλο Φρέιρε.

Σε μια τέτοια κατεύθυνση δημιουργίας ενός θερμού ρεύματος συνείδησης και αντίστασης που θα ριζώσει και στην κοινωνία, οι εκπαιδευτικοί πρέπει ξανά να οργανώνουμε τον αγώνα μας για να αναδιατυπώσουμε τους όρους εξασφάλισης της ισότητας, αλλά και της ελευθερίας μέσα και έξω από το σχολείο. Ασφαλώς, όμως, όχι μόνοι μας, όχι δίχως κόπο!

«Η εκπαίδευση», μας λέει στο τέλος του βιβλίου ο Ρανσιέρ, «μοιάζει με την ελευθερία: Δεν χαρίζεται, κατακτάται».

ΑΥΓΗ