Υποχρεωτικά και Προαιρετικά Προγράμματα και Δραστηριότητες στα Σχολεία της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Σύμφωνα με του Διευθυντή Σπουδών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του υπουργείου Παιδείας Κ. Παπαχρήστου, στην εκπαίδευση υλοποιούνται Προγράμματα και Δραστηριότητες. Προκειμένου να αποσαφηνίστούν θέματα σχεδιασμού και υλοποίησης, χωρίζονται «σχηματικά» σε ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ, όπως προκύπτει από το αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο.
Α. ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
(Φ 12.1/545/85812/Γ1 – ΦΕΚ 1280/2005 τ. Β΄/31-08-2005) Υ.Α. με θέμα: «Γενίκευση της εφαρμογής του προγράμματος της Ευέλικτης Ζώνης στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση»
Οι σχολικές μονάδες με τη γενίκευση της Ε.Ζ. σε όλα τα σχολεία της Α/θμιας Εκπ/σης (Δημοτικά & Νηπιαγωγεία), υποχρεούνται να υλοποιούν προγράμματα & σχέδια εργασίας, όπως αναφέρεται στην (Φ12.1/545/85812/Γ1 – ΦΕΚ 1280/2005 τ. Β΄/31-08-2005) Υ.Α, όπου «…ορίζει και το Ωρολόγιο Πρόγραμμα και το διδακτικό ωράριο όλων των τύπων των Δημοτικών Σχολείων…» ( παρ. 1. και 2).
(Η παρ. 4.ε.), αναφέρει ότι: Η «Ευέλικτη Ζώνη Δημιουργικών και Διαθεματικών Δραστηριοτήτων», αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του αναλυτικού και ωρολογίου προγράμματος στο Δημοτικό Σχολείο, διότι ο δάσκαλος της τάξης είναι σε θέση να επιλέξει τον τομέα στον οποίο θα ήθελε να εμβαθύνει την ερευνητική του εργασία με τους μαθητές του κι επομένως να εντάξει τα προαιρετικά προγράμματα με τέτοιον τρόπο, ώστε να εναρμονίζονται με την εφαρμογή των ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ.
(Στην παρ. 6. Ι.) «Διδακτική Πράξη και Ευέλικτη Ζώνη στο Δημοτικό Σχολείο και το Νηπιαγωγείο», αναφέρεται ότι:
Ι. Στην Ευέλικτη Ζώνη Διαθεματικών και Δημιουργικών Δραστηριοτήτων εντάσσονται, ως υποχρεωτικά, σχέδια εργασίας που σχετίζονται με την προετοιμασία των μαθητών στην εργασία σε ομάδες και στην εξοικείωσή τους με μεθόδους κριτικής ανάλυσης, διερεύνησης, οργάνωσης και παρουσίασης μιας εργασίας.
• Στην Α’ Δημοτικού, μπορούν να εκπονούνται σχέδια εργασίας που υιοθετούν τη φιλοσοφία, το περιεχόμενο και τις δραστηριότητες που προσιδιάζουν με αυτά που εφαρμόζονται στο Νηπιαγωγείο.
• Στα σχέδια εργασίας του Νηπιαγωγείου πολλές από τις δραστηριότητες εστιάζουν σε παιχνίδια, τραγούδια και χειροκατασκευές.
(Στην παρ. 4.γ.), αναφέρεται: «γ. Στον τομέα της εισαγωγής καινοτομιών στο Σχολείο, η Ευέλικτη Ζώνη επιχειρεί να εντάξει σ’ ένα πλαίσιο με ειρμό και συγκρότηση καινοτόμα προαιρετικά προγράμματα, όπως είναι τα Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών και Καλλιτεχνικών θεμάτων, κλπ, τα οποία μέχρι τώρα αποτελούν αποσπασματικές και μεμονωμένες προσπάθειες κάποιων εκπαιδευτικών».
Ο προβλεπόμενος χρόνος στο Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα Α.Π.Σ., για διαθεματικές προεκτάσεις, είναι το 10% του ετήσιου διδακτικού χρόνου κάθε μαθήματος. Μέρος του χρόνου αυτού δύναται να προστίθεται στην Ε.Ζ.
(Παρ. 6, ΙΙ): « 11. Σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα συναφή Α.Π.Σ., στο 10% του ετήσιου διδακτικού χρόνου κάθε μαθήματος δίνεται ευκαιρία για διαθεματικές προεκτάσεις επί της ύλης των διδασκομένων μαθημάτων. Είναι δυνατόν μέρος αυτού του χρόνου να προστίθεται στο χρόνο της Ευέλικτης Ζώνης…».(Φ12.1/545/85812/Γ1 – ΦΕΚ 1280/2005 τ. Β΄/31-08-2005) Υ.Α
Σύμφωνα με την (παρ. 6, IV) «Κατά τη διάρκεια ενός σχολικού έτους αναμένεται να υλοποιούνται 2-3 σχέδια εργασίας ανά τμήμα μαθητών».
Τα Προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών και Καλλιτεχνικών θεμάτων, Κυκλοφοριακής Αγωγής, κλπ) εντάσσονται στην Ευέλικτη ζώνη τόσο στα Ολοήμερα σχολεία όσο και στα Ολοήμερα με ΕΑΕΠ, σύμφωνα με την (παρ. 9 της Υ.Α.- Φ 12.1/545/85812/Γ1 – ΦΕΚ 1280/2005 τ. Β΄), όπου αναφέρεται:
«9. Τα Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών και Καλλιτεχνικών θεμάτων, Κυκλοφοριακής Αγωγής, κλπ), εντάσσονται στο πλαίσιο εφαρμογής της Ευέλικτης Ζώνης».
Στη διαδικασία του Προγραμματισμού των σχολικών μονάδων συζητούνται τα θέματα και τα σχέδια εργασίας – σχέδια προγραμμάτων, που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο της Ευέλικτης Ζώνης. Οι εκπαιδευτικοί των Νηπιαγωγείων και των Δημοτικών Σχολείων, μπορούν και σε συνεργασία με άλλους εκπαιδευτικούς, αλλά και με εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων να διαμορφώσουν και να προτείνουν την ανάπτυξη από κοινού σχεδίων εργασίας.
• Κάθε εκπαιδευτικός σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΦΕΚ 304/13-3-2003, τ. Β΄), «…αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας μια συγκεκριμένη διάσταση του εν λόγω σχεδίου εργασίας…».
Ο Σύλλογος των διδασκόντων, δια του Διευθυντή της σχολικής μονάδας υποβάλλει σχετικό πίνακα όπου αποτυπώνονται το θέμα των δραστηριοτήτων, ο στόχος τους, ο χρόνος υλοποίησής τους και οι συμμετέχοντες εκπαιδευτικοί στον αρμόδιο Σχολικό Σύμβουλο, ο οποίος «έχει την ευθύνη εφαρμογής, παρακολούθησης και στήριξης της Ευέλικτης Ζώνης. Κάθε δραστηριότητα που εφαρμόζεται στο χώρο της Ευέλικτης Ζώνης εποπτεύεται από τους σχολικούς Συμβούλους», (παρ. 8 της Υ.Α.- Φ. 12.1/545/85812/Γ1 – ΦΕΚ 1280/2005 τ. Β΄).
Στη συνέχεια σε συνεργασία με το Σχολικό Σύμβουλο συζητούνται και καθορίζονται ειδικότερα και συγκεκριμένα θέματα όπως η μεθοδολογία, η διδακτική προσέγγιση κλπ. Πρόκειται δηλ. για μια ανοικτή, διαρκή διαδικασία, όπου υποβάλλονται αρχικά μόνο τα απαραίτητα και τα υπόλοιπα είναι ανοικτά και σε εξέλιξη μέσα από συνεργασία εκπαιδευτικού, μαθητή και Σχολικού Συμβούλου, στο πλαίσιο μιας δημιουργικής διαδικασίας, χωρίς απορρίψεις, αλλά με διαρκή συνδιαμόρφωση. Είναι κάτι που συνάδει απόλυτα με το ρόλο των εκπαιδευτικών, αλλά και με το νόημα της Ευέλικτης Ζώνης και των σχολικών δραστηριοτήτων.
Η Δ/νση Σπουδών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης του Υ.ΠΑΙ.Θ., έχει την ευθύνη Εφαρμογής και παρακολούθησης του Προγράμματος της Ευέλικτης Ζώνης (παρ. 7 της Υ.Α. – Φ 12.1/545/85812/Γ1 – ΦΕΚ 1280/2005 τ. Β΄).
• «V. Στην Ευέλικτη Ζώνη δεν χρησιμοποιούνται μέθοδοι βαθμολογίας και αξιολόγησης κατά το πρότυπο των μαθημάτων του συμβατικού Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών (Α.Π.Σ.), αλλά εναλλακτικές μέθοδοι αξιολόγησης»
Τα κριτήρια για την έγκριση των Σχεδίων Εργασίας – Προγραμμάτων από την πλευρά του Σχολικού Συμβούλου, θα πρέπει να είναι η συμβατότητα και η εναρμόνισή τους με το Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα Α.Π.Σ. (ΦΕΚ 304/13-3-2003, τ. Β΄).
Στη διαδικασία αυτή μπορεί να συμμετέχουν και οι Υπεύθυνοι σχολικών δραστηριοτήτων, στις περιπτώσεις που το κρίνουν απαραίτητο οι σχολικές μονάδες και σε συνεργασία πάντα με το Σχολικό Σύμβουλο.
Οι Υπεύθυνοι σχολικών δραστηριοτήτων συνδράμουν, όποτε και όπου χρειαστεί, σε συνεργασία με το Σχολικό Σύμβουλο, στη διαμόρφωση της μεθοδολογίας και του γνωστικού πλαισίου ανάπτυξης των προγραμμάτων.(παρ. 9 της Υ.Α. – Φ 12.1/545/85812/Γ1 – ΦΕΚ 1280/2005 τ. Β΄).
«9. Τα Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών και Καλλιτεχνικών θεμάτων, Κυκλοφοριακής Αγωγής, κλπ) εντάσσονται στο πλαίσιο εφαρμογής της Ευέλικτης Ζώνης. Την επιστημονική εποπτεία έχει ο οικείος Σχολικός Σύμβουλος και οι αντίστοιχοι υπεύθυνοι σε συνεργασία μαζί του διαμορφώνουν το μεθοδολογικό και γνωστικό πλαίσιο ανάπτυξης αυτών των προγραμμάτων».
Συμμετέχουν στις επιμορφωτικές Ημερίδες και σεμινάρια των Σχολικών Συμβούλων (Π.Δ. 201/98) και στηρίζουν κάθε προσπάθεια με επιπρόσθετο υλικό και ό,τι άλλο είναι απαραίτητο (βλ. και 126889/Γ7/13-09-2013 Εγκύκλιο του Υφυπουργού Σ. Κεδίκογλου με θέμα: «Προγράμματα Σχολικών Δραστηριοτήτων (Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών Θεμάτων) ΄΄Ανακοινοποίηση στο Ορθό΄΄».
Σε κάθε περίπτωση, για κάθε δραστηριότητα στο χώρο του σχολείου υπεύθυνοι, εκτός του Δ/ντή και του Συλλόγου Διδασκόντων, είναι οι Σχολικοί Σύμβουλοι, οι οποίοι εγκρίνουν και θεωρούν τα Ωρολόγια Προγράμματα, σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο όπως αποτυπώνεται: α) στη Φ. 353.1/324/10565/Δ1 (ΦΕΚ 1340/16-10-2002), Άρθρο 10, παρ. 2, εδαφ. Στ΄, Υ.Α, όπως συμπληρώθηκε – τροποποιήθηκε με την υπ. αριθμ. (Φ.353.1/28/126721/Δ1 – ΦΕΚ 2341, τ.Β΄/11-09-2013) Υπ. Απόφαση, και β) Π.Δ. 200/201 (ΦΕΚ 161, τ. Α΄/1-7-1998), Άρθρο 10, παρ. 3.α.
Β. ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ – ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΑ – ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
(Ενταγμένα στο πλαίσιο των Διευθύνσεων Εκπαίδευσης, σύμφωνα με την με Αριθμ. Γ1/377/865, ΦΕΚ 577, τ. Β΄/23-9-1992 Υπ. Απόφαση)
Τα Προαιρετικά- Εθελοντικά Προγράμματα και δραστηριότητες είναι ενταγμένα και υλοποιούνται από τις Διευθύνσεις Εκπαίδευσης.
Οι σχολικές μονάδες δεν υποχρεούνται να υλοποιούν τέτοια Προγράμματα. Κάθε σχολική μονάδα όμως μπορεί να εφαρμόζει προαιρετικά εκπαιδευτικές δράσεις και προγράμματα που να καλύπτουν τις σύγχρονες εκπαιδευτικές ανάγκες. Τα προγράμματα αυτά πρέπει να εναρμονίζονται με το Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα Α.Π.Σ. (ΦΕΚ 304/13-3-2003, τ. Β΄).
• Η βασική Υπ. Απόφαση, που καθορίζει το πλαίσιο των δραστηριοτήτων αυτών, για την Α/θμια εκπ/ση, είναι η με Αριθμ. (Γ1/377/865, ΦΕΚ 577, τ. Β΄/23-9-1992 Υπ. Απόφαση). Στη παρ. 2, αναφέρεται: «Η συμμετοχή στα προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων είναι προαιρετική στο πλαίσιο συνεργασίας Δασκάλων – μαθητών…».
Η διαδικασία έχει ως εξής: « με την έναρξη του σχολικού έτους ο Διευθυντής του σχολείου ενημερώνει τους εκπαιδευτικούς για τις δυνατότητες ανάπτυξης και εφαρμογής προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων.
Στη συνέχεια οι Εκπαιδευτικοί τoυ σχολείου, αφού ενημερώσουν τους μαθητές, συζητούν μαζί τους αποφασίζουν για τη διοργάνωση και πραγματοποίηση σχολικών δραστηριοτήτων και από κοινού καταρτίζουν συγκεκριμένα προγράμματα.
To θέμα και ο στόχος κάθε προγράμματος καθώς και οι συγκεκριμένες ώρες, που θα διατίθενται, υποβάλλονται από τον εκπαιδευτικό ή τους εκπαιδευτικούς που το κατάρτισαν, προς έγκριση αρχικά στο Σύλλογο των διδασκόντων.
– Αντίγραφο των προγραμμάτων αυτών στέλνεται στον προϊστάμενο της οικείας Δ/νσης ή του Γραφείου, ο οποίος και είναι αρμόδιος για την προώθησή του στην Επιτροπή και την τελική έγκριση αφού λάβει υπόψη του: α) τη γνώμη της Επιτροπής για την έγκριση και το ύψος της οικονομικής επιχορήγησης, β) τους στόχους των προγραμμάτων και γ) τις δυνατότητες του σχολείου σε ώρες και διδακτικό προσωπικό.
Για την έγκριση των ωρών, που πιθανόν θα διατίθενται, όσον αφορά το Εβδομαδιαίο Ωρολόγιο Πρόγραμμα κάθε τάξης και τις ώρες των εκπαιδευτικών την ευθύνη για την έγκριση και θεώρηση των Εβδομαδιαίων Ωρολογίων Προγραμμάτων έχει ο Σχολικός Σύμβουλος, σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο: α) Φ. 353.1/324/10565/Δ1 (ΦΕΚ 1340/16-10-2002), Άρθρο 10, παρ. 2, εδαφ. Στ΄, Υ.Α, όπως συμπληρώθηκε – τροποποιήθηκε με την υπ. αριθμ. (Φ.353.1/28/126721/Δ1 – ΦΕΚ 2341, τ.Β΄/11-09-2013) Υπ. Απόφαση, και β) Π.Δ. 200/201 (ΦΕΚ 161, τ. Α΄/1-7-1998), Άρθρο 10, παρ. 3.α.
Η εφαρμογή και υλοποίηση Προγραμμάτων και σχολικών δραστηριοτήτων καταγράφεται στο πρόγραμμα του σχολείου, στην ετήσια απολογιστική έκθεση την σχολικής μονάδας, καθώς και στην ετήσια απολογιστική έκθεση του Σχολικού Συμβούλου.
Σύμφωνα με την με Αριθμ. (Γ1/377/865, ΦΕΚ 577, τ. Β΄/23-9-1992) Υπ. Απόφαση, «την ευθύνη για την τελική έγκριση των Προαιρετικών Προγραμμάτων και δραστηριοτήτων έχει ο Διευθυντής Εκπαίδευσης, αφού λάβει υπόψη του: α) τη γνώμη της Επιτροπής για την έγκριση και το ύψος της οικονομικής επιχορήγησης, β) τους στόχους των προγραμμάτων και γ) τις δυνατότητες του σχολείου σε ώρες και διδακτικό προσωπικό»
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τα τελευταία έτη δεν υπάρχει πια η δυνατότητα επιδότησης των προγραμμάτων αυτών.
Η Επιτροπή σχολικών δραστηριοτήτων, στην οποία συμμετέχουν, εκτός των άλλων και οι Υπεύθυνοι σχολικών δραστηριοτήτων έχει ως αρμοδιότητες:
– Να γνωμοδοτεί για την τελική έγκριση και το ύψος της οικονομικής επιχορήγησης των προγραμμάτων – δραστηριοτήτων που υποβάλλονται από τα σχολεία (δεν ισχύει πια).
– Να διευκολύνει την εφαρμογή προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων με την προώθηση σχετικών προτάσεων και εισηγήσεων.
– Να συντονίζει την προσπάθεια δύο ή περισσοτέρων σχολείων για την ανάπτυξη κοινών προγραμμάτων σχολικών δραστηριοτήτων.
– Να προγραμματίζει κα να οργανώνει τα προβλεπόμενα πολιτιστικά διήμερα και τις πολιτιστικές εκδηλώσεις. . (Γ1/377/865, ΦΕΚ 577, τ. Β΄/23-9-1992) Υπ. Απόφαση.
Γ. ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ – ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΑ – ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ- ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
– (Ενταγμένα στο Άρθρο 11 του Π.Δ. 200 και στο Άρθρο 13 του Π.Δ. 201 (ΦΕΚ 161, τ. Α΄/1-7-1998), «Οργάνωση και λειτουργία των Νηπιαγωγείων και των Δημοτικών Σχολείων» και
– Φ. 353.1/324/10565/Δ1 (ΦΕΚ 1340/16-10-2002) Υπ. Απόφαση (Άρθρα 36-39 & 7-11)
Οι σχολικές μονάδες, σύμφωνα με τα Π.Δ. 200 & 201 (ΦΕΚ 161, τ. Α΄/1-7-1998), στα πλαίσια της σχολικής ζωής και του πολιτισμού μπορούν:
– Να πραγματοποιούν διδακτικές επισκέψεις σε χώρους ιστορικής και πολιτιστικής αναφοράς (Μουσεία, θέατρα, χώροι εκθέσεων, βιβλιοθήκες, εργαστήρια), μονάδες παραγωγής, αξιοθέατα κτλ).
– Να οργανώνουν, να συμμετέχουν και να πραγματοποιούν κάθε είδους εκδηλώσεις και δραστηριότητες που ικανοποιούν τις ανάγκες του διδακτικού προγράμματος και φέρνουν το παιδί σε επαφή με τη σύγχρονη πραγματικότητα και με έργα πολιτισμικής αξίας σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο.
– Να πραγματοποιούν επισκέψεις και εκδηλώσεις στο χώρο του σχολείου κλιμακίων ή μεμονωμένων καλλιτεχνών μουσικής, θεάτρου, χορού, εικαστικών τεχνών και άλλων πνευματικών ανθρώπων ή ειδικών επιστημόνων που καλούνται στο σχολείο ή την τάξη.
– Να υλοποιούν προγράμματα και δραστηριότητες που προάγουν την εκπαιδευτική διαδικασία
– Να εφαρμόζουν δοκιμαστικά Νέα Προγράμματα ή νέες μορφές σχολείου, με πρόταση του Σχολικού Συμβούλου και σύμφωνη γνώμη του Ι.Ε.Π. (Π.Ι.).
Προϋπόθεση για την υλοποίηση των ανωτέρω Προαιρετικών Προγραμμάτων και Δραστηριοτήτων, είναι:
α) να εντάσσονται στον ετήσιο ή τριμηνιαίο προγραμματισμό, ο οποίος υποβάλλεται στο Σχολικό Σύμβουλο (Άρθρο 13, παρ. 3, εδαφ. γ)
β) να υπάρχει απόφαση του Συλλόγου των διδασκόντων
γ) να εναρμονίζονται το Δ.Ε.Π.Π.Σ. και τα Α.Π.Σ. (ΦΕΚ 304/13-3-2003, τ. Β΄).
Η συμμετοχή των σχολικών μονάδων και των εκπαιδευτικών σε Προγράμματα ή δραστηριότητες είναι πάντα Προαιρετική και μπορούν να πραγματοποιηθούν, όπως ρητά αναφέρεται στα Π.Δ. 200 & 201/1998, στα πλαίσια της σχολικής ζωής, μόνο με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων και τη σύμφωνη γνώμη του Σχολικού Συμβούλου, που έχει την ευθύνη της επιστημονικής – παι¬δαγωγικής καθοδήγησης και υποστήριξης των εκπαιδευ¬τικών των σχολικών μονάδων (Υ.Α. Αριθ. Φ.353/324/105657/Δ1 – Φ.Ε.Κ. 1340 τ. Β΄/16-10-2002, Άρθρο 7, παρ. 1).
Για κάθε δραστηριότητα στο χώρο του σχολείου υπεύθυνοι, εκτός του Δ/ντή και του Συλλόγου Διδασκόντων, είναι οι Σχολικοί Σύμβουλοι, οι οποίοι εγκρίνουν και θεωρούν τα Ωρολόγια Προγράμματα και «…συνεργάζονται με τους εκπαι¬δευτικούς της περιοχής ευθύνης τους… με σκοπό την ομαλή πορεία της παιδαγωγικής και δι¬δακτικής πράξης… βοηθούν τους εκπαιδευτικούς και τους ενθαρρύνουν να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες και δραστηριότητες για την αντιμετώπιση επιμέρους προβλημάτων του σχολικού έργου, για τον εμπλουτισμό της σχολικής ζωής και την αναβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης…» (Υ.Α. Αριθ. Φ.353/324/105657/Δ1 – Φ.Ε.Κ. 1340 τ. Β΄/16-10-2002, Άρθρο 9) και Φ. 353.1/324/10565/Δ1 (ΦΕΚ 1340/16-10-2002), Άρθρο 10, παρ. 2, εδαφ. Στ΄, Υ.Α, όπως συμπληρώθηκε – τροποποιήθηκε με την υπ. αριθμ. (Φ.353.1/28/126721/Δ1 – ΦΕΚ 2341, τ.Β΄/11-09-2013) Υπ. Απόφαση, και β) Π.Δ. 200/201 (ΦΕΚ 161, τ. Α΄/1-7-1998), Άρθρο 10, παρ. 3.α.