Σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις στο χώρο της θεωρίας της μάθησης και της εκπαίδευσης, καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των παιδιών μπορεί να παίξει η ενασχόλησή τους με τις τέχνες. Όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες, ο τρόπος που τα παιδιά επεξεργάζονται τις οπτικοακουστικές πληροφορίες και τα αντικείμενα κατά την ενασχόλησή τους με τις τέχνες, μοιάζει πολύ με τον τρόπο που ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τις πληροφορίες που δέχεται ώστε να τις μετουσιώσει σε γνώση. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα ερευνών των αναπτυξιακών ψυχολόγων και των νευρολόγων, η ενασχόληση με τις τέχνες από μικρή ηλικία συμβάλλει στην ανάπτυξη γνωστικών ικανοτήτων. Οι ικανότητες αυτές μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα σημαντικές και στη σχολική/ακαδημαϊκή εξέλιξη των παιδιών.

Μια σύντομη ιστορική αναδρομή

Το 1983 ο αναπτυξιακός ψυχολόγος Gardner εισήγαγε την έννοια την πολλαπλής νοημοσύνης, δηλαδή, της Γλωσσικής, της Λογικομαθηματικής, της Νατουραλιστικής, της Μουσικής, της Χωροταξικής, της Κιναισθητικής, της Διαπροσωπικής και της Ενδοπροσωπικής Νοημοσύνης. Για το χώρο της εκπαίδευσης και για τη θεωρία σχετικά με τους μηχανισμούς μάθησης αυτό σήμαινε ότι τα παιδιά θα έπρεπε να δέχονται διάφορα ερεθίσματα προκειμένου να αναπτύξουν τις πολλαπλές δεξιότητές τους. Με άλλα λόγια έγινε λίγο πολύ κοινός τόπος ότι το πόσο έξυπνο και ικανό ήταν ένα παιδί δεν μπορούσε να μετρηθεί αποκλειστικά από τις σχολικές τους επιδόσεις στα μαθηματικά και τη γλώσσα. Η προσκόλληση όμως πολλών θεωρητικών, εκπαιδευτικών αλλά και γονέων σε αυτή τη θεωρία οδήγησε σε μια σειρά παρανοήσεων με αποτέλεσμα να περιορίζουν πολλές φορές τα παιδιά “κολλώντας” τους ταμπέλες όπως: «Ο Κώστας είναι οπτικός τύπος», ή «η Μαρία έχει κινητική νοημοσύνη άρα θα πρέπει να ασχοληθεί με τα σπορ». Ωστόσο, με την εξέλιξη της γνωστικής επιστήμης (cognitive science). Οι επιστήμονες κατέληξαν να θεωρούν τον ανθρώπινο εγκέφαλο όχι ως ένα στατικό εργαλείο. Ως αποτέλεσμα και η μάθηση αποτελεί μια δυναμική διαδικασία ανάλογη με τις εμπειρίες και τα ερεθίσματα που δεχόμαστε κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Ας πάρουμε για παράδειγμα τα σημερινά παιδιά και την τρομερή εξοικείωση που έχουν με τις νέες τεχνολογίες. Πρόκειται για μια επίκτητη ιδιότητα-γνώση την οποία τα παιδιά αποκτούν μέσα από την πρώιμη έκθεσή τους με προϊόντα υψηλής τεχνολογίας.

Η γνωστική επιστήμη σήμερα

Η ερευνήτρια Jennifer S. Groff* υποστηρίζει σε πρόσφατο άρθρο της (Harvard Educational Review) ότι οι οπτικοακουστικές τέχνες (Visual arts) παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη και τη μάθηση. Συγκεκριμένα υποστηρίζει ότι η ενασχόληση των παιδιών με τις τέχνες εξοπλίζουν τα παιδιά με μια σειρά από ικανότητες οι οποίες βοηθούν τα παιδιά να επεξεργαστούν πληροφορίες πιο ολιστικά, οπότε και αποτελεσματικότερα και άρα συμβάλλουν σημαντικά στη διαδικασία μάθησης. Μάλιστα, η ίδια θέτει και το κοινωνικό –περιβαλλοντικό πλαίσιο αυτής της θεωρίας καθώς όπως υπογραμμίζει όσο ο κόσμος μας γίνεται όλο και πιο ψηφιακός, όλο και διευρύνονται-πέρα από το κλασικό σχολικό εκπαιδευτικό μοντέλο- οι ικανότητες που θα πρέπει να έχει κάποιος μελλοντικά για να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις του.

Για να καταλάβουμε σε πιο βαθμό η ενασχόλησή μας με τις τέχνες μπορεί να επηρεάσει τη διαδικασία μάθησης και την εκπαίδευση, η ίδια αναφέρει δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα: Ερευνητές του New York Beth Israel Medical Center μελέτησαν τις επιδόσεις χειρουργών που πραγματοποιούσαν εγχειρίσεις ακριβείας με τη χρήση βιντεοκάμερας. Οι χειρουργοί που συμμετείχαν στο πείραμα και έπαιζαν βιντεοπαιχνίδια για πάνω από τρεις ώρες την εβδομάδα είχαν 40% λιγότερα λάθη κατά τη διάρκεια των επεμβάσεων, σε σύγκριση με όσους δεν έπαιζαν βιντεοπαιχνίδια. Οι καλύτερες επιδόσεις των πρώτων βασίζονται στις απτικές, κινητικές και οπτικές ιδιότητες που απέκτησαν μέσα από την εξοικείωση τους με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. (Rosser, Lynch, Cuddihy, Gentile, & Klonsky, 2007).

Μια άλλη περίπτωση αφορά στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Harvard όπου διδάσκεται το μάθημα «Εκπαιδεύοντας το μάτι: Η τέχνη της διάγνωσης”. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές έχουν την ευκαιρία να καλλιεργήσουν την ικανότητά τους να επεξεργάζονται το χώρο και τα αντικείμενα μέσα από την παρατήρηση τεχνικών σχεδιασμού και ζωγραφικής κατά τη διάρκεια εβδομαδιαίων επισκέψεων σε Μουσεία τέχνης. Όπως παρατηρήθηκε, η σχολαστική παρατήρηση έργων τέχνης βελτιώνει την τεχνική των εκπαιδευόμενων κατά τη φυσιολογική εξέταση των ασθενών και τη δυνατότητά τους να κάνουν πιο ακριβείς διαγνώσεις.

Τα παραπάνω παραδείγματα συνηγορούν με τα τελευταία ευρήματα των θεωρητικών της εκπαίδευσης, ότι δηλαδή η ενασχόληση των παιδιών με τις οπτικοακουστικές τέχνες συμβάλλει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους (απτικές, χωρικές κινητικές κ.α.) και στον τρόπο που τα παιδιά επεξεργάζονται τις πληροφορίες για τον κόσμο γύρω τους (τα αντικείμενα, τις γλωσσικές πληροφορίες, τους ήχους, τους αριθμούς) με έναν ποιο ολιστικό και συνδυαστικό τρόπο. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο τα βοηθά να αναπτύξουν ταλέντα και δεξιότητες αλλά και να προσαρμοστούν γρηγορότερα σε ένα κόσμο που σε μεγάλο βαθμό λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο, κυρίως λόγω των πολλαπλών εφαρμογών της ψηφιακής τεχνολογίας.