Του Αθανάσιου Κατσίμπελη*

Σύνταγμα Άρθρο 16, § 2: H παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Kράτους και έχει σκοπό […] τη διάπλαση των Ελλήνων σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.

Νόμος-πλαίσιο για την Παιδεία 1566/85: 1. Σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι οι μαθητές […]: α) Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία.

Η κρίση που διέρχεται σήμερα η πατρίδα μας δεν είναι μόνο οικονομική. Είναι κρίση Παιδείας, κρίση Πολιτισμού, κρίση Ηθικής. Τα φαινόμενα σήψης της κοινωνίας μας και του πολιτικού μας συστήματος που παρατηρούμε όλοι καθημερινά αντανακλούν τα αποτελέσματα των πειραματισμών που έγιναν για χρόνια στο εκπαιδευτικό μας σύστημα όπου χάθηκε ο βασικός σκοπός του, δηλαδή η ανάπτυξη ενός δημοκρατικού πολίτη.

Είναι τυχαίο πως στη χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία κάποιοι εξαφανίζουν την Πολιτειακή Αγωγή στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, ενώ για χρόνια τη διατηρούσαν υποβαθμισμένη; Η απαιδευσία των Πολιτών ως προς το ρόλο τους μας οδήγησε στη σημερινή κατάσταση!

Κι ενώ στις περισσότερες δημοκρατικές χώρες η Πολιτειακή Αγωγή και Παιδεία (Citizenship/Civic Education) είναι κύριο διακριτό μάθημα υποχρεωτικό σε όλες ή σε πολλές τάξεις της Α/θμιας και της Β/θμιας Εκπαίδευσης, η Ελλάδα που γέννησε το λόγο, τη ρητορική, τη δημοκρατία και τον διάλογο προσπαθεί άκριτα εδώ και χρόνια να υιοθετήσει και να ενσωματώσει στην Παιδεία της ξένα εκπαιδευτικά συστήματα ανάλογα με τις εμπνεύσεις του εκάστοτε Υπουργού Παιδείας, που θέλει κάθε φορά να κάνει μια εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αδιαφορώντας και υποβαθμίζοντας την Πολιτειακή Παιδεία. Η εκπαίδευση στη χώρα μας πρέπει άμεσα να αναχθεί σε Παιδεία του Δημοκρατικού Πολίτη. Γιατί εκπαίδευση δεν είναι να συντηρείς το υπάρχον σύστημα. Παιδεία όμως είναι να το συνδιαμορφώνεις και αυτός είναι ο ρόλος του σχολείου. Δεν μπορούμε να μιλάμε στα παιδιά για ίσα δικαιώματα, για τις αξίες της δημοκρατίας, για την αξιοκρατία αν δεν μπορούν τα παιδιά να εκφέρουν με λόγο επιχειρηματικό τις έννοιες αυτές και πόσο μάλλον να τις υλοποιήσουν.

Η Πολιτειακή Αγωγή έχει θεσπιστεί από το Κοινοτικό και το Διεθνές Δίκαιο και η ανάγκη για την προετοιμασία δημοκρατικών πολιτών καθίσταται σήμερα επιτακτική. Η Πολιτειακή Παιδεία θα έπρεπε να κατέχει δεσπόζουσα θέση στο σχολικό πρόγραμμα, εάν αναλογιστούμε ότι η χώρα μας διέρχεται μια σοβαρή κρίση θεσμών και αξιών και ότι το σχολείο καλείται να προετοιμάσει τους σημερινούς μαθητές για να γίνουν αύριο συνειδητοποιημένοι πολίτες με σεβασμό στη δημοκρατία και τους θεσμούς. Διδάσκεται στη Γαλλία σε όλες τις τάξεις του Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου. Το ίδιο γίνεται στην Ισπανία, στη Γερμανία, στην Ολλανδία, ενώ στην Ιρλανδία είναι υποχρεωτικό μάθημα σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου, όπως και στη Σουηδία.

Αντί αυτού, στην Ελλάδα καταργήθηκε φέτος το μοναδικό συναφές μάθημα κορμού του Γενικού Λυκείου («Πολιτική & Δίκαιο» της Β’, πρώην «Στοιχεία Δημοκρατικού Πολιτεύματος», (που εισήχθη στη Γενική και την Επαγγελματική Β/θμια Εκπαίδευση από τον Ελ. Βενιζέλο στη δεκαετία του ‘30), στο δημοτικό διδάσκεται υποτυπωδώς μόνο στην Ε’ και στη ΣΤ’ τάξη για μόνο μία ώρα την εβδομάδα το μάθημα της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής. ενώ στο Γυμνάσιο η «Κοινωνική-Πολιτική Αγωγή» διδάσκεται μόνο στη Γ’ τάξη ημιτελώς, καθώς τα σχετικά κεφάλαια βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου και ο χρόνος διδασκαλίας (2 ώρες /εβδομάδα) δεν επαρκεί. Στα δε «Πιλοτικά Γυμνάσια» η Κοινωνική-Πολιτική Αγωγή έχει ουσιαστικά καταργηθεί.

Όπως εύστοχα είπε πρόσφατα στη Βουλή και ο Υφυπουργός Παιδείας κ. Θεόδωρος Παπαθεοδώρου: «Αποτελούμε εξαίρεση στην Ευρώπη σε μία περίοδο κατά την οποία οι επιπτώσεις μίας μείζονος κοινωνικής κρίσης, αφήνουν χώρο για την ανάπτυξη συμπεριφορών μισαλλοδοξίας, βίας, ρατσισμού, κοινωνικού εκφοβισμού, παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και εν τέλει εκφασισμού της κοινωνίας μας»

Σκοπός της Πολιτειακής Παιδείας και του καταργηθέντος συναφούς μαθήματος «Πολιτική και Δίκαιο» είναι να αποκτήσει ο μαθητής Παιδεία Δημοκρατικού Πολίτη, ως ισχυρό εφόδιο και προϋπόθεση για την ορθή λειτουργία της Δημοκρατίας. Δηλαδή, να κατανοήσει την οργάνωση και τη λειτουργία της πολιτείας, της Ε.Ε. και της διεθνούς κοινωνίας, να αναπτύξει πολιτική συνείδηση και κριτική σκέψη και να υιοθετήσει δημοκρατικές αρχές, αξίες και στάσεις, ώστε να συμμετέχει ενεργά και εποικοδομητικά στο κοινωνικό και πολιτικό “γίγνεσθαι” ως ενημερωμένος, ελεύθερος και υπεύθυνος πολίτης, με θετική συμβολή στη δημόσια ζωή, την αρμονία και την ευημερία της κοινωνίας.

Ο ορθός σχεδιασμός του «Νέου Σχολείου» και η ένταξη της Πολιτειακής Παιδείας ως μαθήματος με ουσιαστική υπόσταση και αποτελεσματική διδασκαλία αποτελεί πολύ σημαντική πρόκληση, ενόψει της αναδιάρθρωσης του Δημόσιου Βίου και της αναβάθμισης της λειτουργίας του Κράτους.

Δυνάμει της από 2-4-2012 Υπουργική Απόφαση της τότε Υφυπουργού Παιδείας, κας Εύης Χριστοφιλοπούλου Υπουργικής Απόφασης το μάθημα ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΔΙΚΑΙΟ ουσιαστικά αφαιρείται από τα υποχρεωτικά μαθήματα του Γενικού Λυκείου, καθώς μετατρέπεται σε μάθημα επιλογής και μάλιστα μόνο για μία από τις τρεις κατευθύνσεις της Β’ τάξης (Θεωρητική), παρά το γεγονός ότι αποτελούσε το μοναδικό μάθημα Πολιτειακής Παιδείας της τελευταίας σχολικής βαθμίδας πριν την απόκτηση των Πολιτικών Δικαιωμάτων και συνδυαζόταν με τη Βουλή των Εφήβων.

Αν πράγματι τα πολιτικά κόμματα, που διατηρούσαν υποβαθμισμένη για χρόνια την Πολιτειακή Παιδεία, ανησυχούν για την απαξίωση της δημοκρατίας μας στα μάτια των ελλήνων πολιτών και τα φαινόμενα εκτροπής της, οφείλουν αντί να κάνουν κι άλλες ανούσιες προτάσεις ΝΑ ΕΠΕΝΔΥΣΟΥΝ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ και να μας πουν απλά :

– Θα αγωνιστούν ώστε να ενταχθεί στο σχολείο το μάθημα της Πολιτειακής Παιδείας ή μόνο όταν τους συμφέρει επιθυμούν δημοκρατικούς πολίτες σε αυτή τη χώρα;

– Θα υλοποιήσει η Ελλάδα τις δεσμεύσεις που προκύπτουν από το Διεθνές Δίκαιο (λ.χ. Σύσταση 12/2002 του Συμβουλίου της Ευρώπης), τη Διακοινοβουλευτική Ένωση και την Κοινοτική Νομοθεσία, όπως η Σύσταση 962/18-12-2006 του Ευρωκοινοβουλίου & της Κομισιόν), ώστε ένα από τα απαραίτητα προσόντα κάθε αποφοίτου Λυκείου να είναι η ΠΑΙΔΕΙΑ του ΠΟΛΙΤΗ (CIVIC SKILLS – DEMOCRATIC CITIZENSHIP EDUCATION), ως προϋπόθεση για την ενίσχυση της Κοινωνικής Συνοχής και τη θωράκιση της Δημοκρατίας, την πρόληψη της διαφθοράς,της παραβατικότητας και της πολιτικής απάθειας, αλλά και ως εργαλείο μεταναστευτικής πολιτικής

-Κι επιτέλους, θα αξιοποιήσει η Ελλάδα τους 1200 εν ενεργεία εκπαιδευτικούς Πολιτικούς Επιστήμονες & Νομικούς, να εντάξει την ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ως κύριο υποχρεωτικό μάθημα σε όλες τις τάξεις της Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης, στο κατώφλι της απόκτησης της Ιδιότητας του Πολίτη;

Διότι ΟΛΟΙ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ΠΟΛΙΤΕΣ!

*Δάσκαλος-M.Ed, Νομικός

Εκπρόσωπος Δυτικής Ελλάδας της Πανελλήνιας Ένωσης Νομικών και Πολιτικών Επιστημόνων (ΠΕΝΠΕ)